باغ پهلوان پور مهریز یزد

باغ پهلوان پور مهریز یزد

باغ پهلوان پورمهریز یزد در اختیار یکی از تاجران یزدی به نام علی پهلوان پور بود و قدمت این باغ به اواخر دوره قاجار بر می گردد. باغ پهلوان پور مهریز از جمله بناهای فرهنگی و تاریخی است که هنر، معماری و طبیعت را در کنار هم دارا می باشد. آب روانی از داخل این باغ می گذرد که جاذبه خاصی را ایجاد نموده و این آب از قناتی به نام حسن آباد سرچشمه گرفته است. علاوه بر قنات حسن آباد، باغ پهلوان پور از قنات های شاه حسینی و مزویر آباد نیز آبیاری می شود. سهمیه آب این باغ هر ۱۲ روز یکبار صورت می گیرد.
مساحت باغ پهلوان پور یزد، ۵ هکتار است که شامل بخش های زیر است:
بخش مرکزی : مجموعه ورودی، ساختمان کوشک
بخش غربی : بنای زمستانخانه
بخش جنوب شرقی : برج گلین
بخش جنوبی : کارگاه های قالی بافی و ریسندگی، اصطبل و انبار

باغ پهلوان پور مهریز یزد
تزئیناتی که در برج گلین صورت پذیرفته همانند تزیینات دوره زندیه می باشد اگرچه این بنا مختص دوره قاجار است.
اصلی ترین مسیر باغ پهلوان پور یزد، زیباترین بنای باغ، کوشک یا شربتخانه قرار گرفته است. در بخش داخلی آن، حوض خانه، گوشواره و تالار قرار گرفته است و آب روان قنات حسن آباد پس از اینکه از وسط کوشک می گذرد، در باغ جاری می گردد. آشپزخانه، حمام و انباری در کنار کوشک قرار دارد.
بنای زمستخانه با توجه به اقلیم منطقه برای استفاده در زمستان و در زمان دوره پهلوی ساخته شد. این بنای یک طبقه ای شامل اتاق های نشیمن، مطبخ و پستو بود. بنایی به نام سرایداری که محل سکونت خدمه باغ بود در سمت شمالی باغ واقع شده است.
سبک معماری باغ پهلوان پور ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی می باشد و با توجه به وضعیت آب و هوا و خاک شکل گرفته است. در دو طرف جوی اصلی باغ درختان چناری به چشم می خورد. کوشک باغ پهلوان پور در دو طبقه ونیم و در زمان قاجار ساخته شده است.
در باغ پهلوان پور درختان انار، خرمالو و بادام دیده می شود و این نشان دهنده آب و هوای متفاوت این منطقه نسبت به گرمای زیاد استان یزد است که چنین درختانی ثمر می بخشد.

باغ پهلوان پور مهریز یزد

باغ پهلوان پور مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مهریز، محله مزویر آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۳۳۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ پهلوان پور مهریز به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده است. این آب از قنات مشهور به «حسن‌آباد» سرچشمه می‌گیرد و … به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم از هیچ‌یک از باغهای منطقه عبور نمی‌کند. آب قنات حسن‌آباد درختان چناری را که در حاشیه آن روییده‌اند، سیراب می‌کند. علاوه بر قنات ذکر شده این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری می‌شود.

باغ دارای ۱۶ حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده می‌شود) است که هر ۱۲ روز یکبار به آن متعلق می‌گیرد. زمان هر حقابه بین ۱۰ الی ۱۱ دقیقه است که به آن سبو نیز گفته می‌شود.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است.
باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است. این باغ شامل یک مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است. سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز آکس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده‌اند.
مجموعه ورودی باغ شامل برج – اصطبل و کاهدان است. تزیینات برج همانند تزیینات دوره زندیه است اگر چه تاریخ احداث تمامی این سه بنای ذکر شده مربوط به دوره قاجار است. زیباترین بنای باغ کوشک یا شربتخانه است که در آکس اصلی‌ترین مسیر باغ واقع گردیده است.

باغ پهلوان پور مهریز یزد
ساخت کوشک به دوره قاجار مربوط می‌شود و در سه سطح (دو و نیم طبقه) طراحی شده است. بخش داخلی کوشک شامل تالار- حوضخانه و گوشوارها است که آب قنات حسن‌آباد پس از آنکه وسط کوشک عبور می‌نماید، و در باغ جاری می‌شود. بنای معروف دیگر که در مجموعه وجود دارد، بنای زمستانخانه است که ساخت آن به دوره پهلوی اول مربوط می‌شود از آن جهت به زمستانخانه مشهور است که جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب می‌ساخته است. این بنا در یک طبقه ساخته شده و اتاقهای نشیمن، پستو، طنبی و مطبخ را شامل می‌شود.
این باغ از دارایی‌های شادروان تاجر و پهلوان یزدی «علی پهلوان پور» بوده است.
در کنار کوشک آشپزخانه، حمام و انباری قرار داشته است که اخیراً بوسیله حفاری از زیر خاک بیرون آورده شدند. بنای مشهور به سرایداری نیز که محل سکونت و کارگاه خدمه باغ بوده است در جبهه شمالی باغ قرار دارد.

باغ پهلوان پور مهریز یزد