کاوشهای باستان شناسی در شهر باستانی هگمتانه۱۳۶۲-۱۳۶۹

شهر باستانی هگمتانه:

 در حدود ۳۸۵ کیلومتری غرب شهر تهران و در دامنه رشته کوههای مرتفع الوند شهر همدان قراردارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۱۳ متر می باشد . شهر همدان بین مدار ۲۵-۳۳ درجه و ۴۵-۵۵ دقیقه عرض شمالی و ۴۷-۴۹ درجه و ۳۴-۳۶ دقیقه طول شرقی نصف النهارگرینویچ واقع است ارتفاع بلندترین قله آن موسوم به الوندکه در۱۸کیلومتری جنوب شهر همدان می باشددارای ۳۸۷۴ متراست و رودخانه مهمی مثل خاکسور، قره چای ، همه کسی و سیمینه رود از دامنه این کوهستان جاریست .

 تپه هگمتانه به صورت بیضی شکل در مرکز شهر همدان دیده می شود . خیابان اکباتان که از میدان امام آغازمی شود تپه را در جهت شمال – جنوب به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می کند . و پس از رسیدن به میدان هفت تیر به طرف غرب بلوار علویان کشیده شده که تا میدان عین القضاه ادامه یافته و مجددا” تپه را به دو قسمت شمالی ، جنوبی تقسیم می کند . از خیابان شهداء ( شورین سابق ) در منطقه جنوب شرقی تپه هگمتانه اخیرا” بلواری بنام هگمتانه کشیده شده که این بلوار دامنه شرقی تپه هگمتانه را به طرف شمال تا میدان هگمتانه دور زده و از آنجا به بلوار علویان به صورت یک بلوار کمربندی متصل می شود و قراراست این بلوار محوطه جنوب غربی تپه هگمتانه را دور زده و از آنجا به خیابان اکباتان متصل شود .

  هر چند محدوده فعلی تپه هگمتانه حدود ۲۵ هکتار می باشد ولی بنظر می رسد که هنوز بقایای بیشتری از تپه باستانی هگمتانه در زیر شهر جدید همدان مدفون باشد .

 ارزش و  اهمیت  تپه هگمتانه  از آنجا  ناشی می شود که احتمال وجود شهر گمشده باستانی (( هگمتانه ) ) یا (( اکباتانا )) مرکز حکومت کشور ماد در درون آن می رود . قوم ماد که از حدود اواسط قرن ۸ قبل از میلاد قدرت سیاسی را در محدوده غربی ایران به دست گرفته بود بنا به روایت تاریخ تا روی کار آمدن سلسه هخامنشیان در حدود  ۵۲۰  قبل  از میلاد بر سر قدرت  باقی می ماند . در طول  این مدت که دو  قرن طول  می کشد  پادشاهی  چون  دیاکو  (  ۶۷۵-۷۲۸ قبل از میلاد  )  ،  فری ورنیش  ( ۶۵۳-۶۷۵ قبل از میلاد ) ، کیاکسار ( ۵۸۵-۶۲۵ ق. م ) و ازدهاک ( ۵۵۰ – ۵۸۵ قبل از میلاد ) در این منطقه حکومت کردند .

  معروفترین  و  مهمترین  پادشاه  مادها  کیاکسار  بود که با کمک  بابلیها  توانست  بر پادشاه آشور (( سین شاریشکون – ساراک ))  غلبه نموده و  بعد از تصرف  نینوا دولت آشور را که در آن زمان بزرگترین قدرت منطقه محسوب می شد منقرض نماید .

   برطبق روایت هرودوت هاکیناوناسی مورخ یونانی ، بینانگذار سلسه ماد ، (( دیاکو )) بوده و بنا به دستور وی شهر (( هگمتانه ))  ( بمعنی محل تجمع )  احداث  و  به صورت  پایتخت کشور  ماد در آمد. این شهر دارای عظمت و شکوه فراوان بوده و نه تنها در دوره ماد بلکه در دوره هخامنشیان نیز به عنوان پایتخت ، آن هم پایتخت تابستانی ، بعد از شهرهای  شوش و تخت جمشید  انتخاب  شد .

   اسکندر  مقدونی  بعد از تصرف  شهرهای اخیر  الذکر شهر هگمتانه  را  نیز  به  تصرف  خود درآورد گویا در هنگام حضور وی در پایتخت مادها و هخامنشیان یکی از سرداران معروف وی به نام هفایستیون فوت می کند.

 وی نیز دستور می دهد تا آرامگاه مجللی  برای  وی  بسازند .  هر چند  تا  کنون  آرامگاه  وی  در همدان کشف نشده ولی وجود یک شیر سنگی در میدان سنگ شیر همدان نشانگر استفاده از این نوع مجسمه ها  در  مدخل  آرامگاه  سردار  یونانی  اسکندر می باشد .

شهر هگمتانه نه تنها در ادوار ماد و هخامنشی و سلوکی مورد توجه خاص بوده بلکه در دوره های دیگر تاریخی ( پارتی ، ساسانی ) و نیز در ادوار اسلامی بنا به نوشته های مورخین بیگانه و اسلامی به عنوان یکی از شهر های مهم ایران مطرح بوده است .

تعدادی از اشیاء کشف شده در شهر هگمتانه:

۱-ظروف شیشه ای (پارتی)                                         ۲- سر گاو سفالی (هخامنشی)    

۳-پیه سوز با لعاب (ساسانی)                                       ۴-مهر سنگی (ماد)

۵-اسکلت (هزاره دوم قبل از میلاد)                             ۶-کاسه سفالی (اسلامی)

۷-کتیبه با خط پهلوی(اشکانی)                                   ۸-سنگ قبر با خط کوفی(سلجوقی)