گوهر شناسی

گوهرشناسی و انواع سنگهای قیمتی گوهرشناسی:

شناخت گوهرها و روش استحصال، پی جویی و استخراج آنهابه علت ارزش و زیبایی و کمیابی و خصوصیات ارزشمند دیگر، از دیر باز مورد توجه انسان بوده است. کشور عزیز ما نیز در گذشته از این امر مستثنی نبوده و مطالعات باستان شناسی و معدنکاری قدیم و همچنین کتابهای ارزشمندی که از دانشمندانی چون ابوعلی سینا، زکریای رازی و…. به جا مانده، همه حاکی از اهمیتی است که پیشینیان ما برای این علم قائل بوده اند.
امروزه اقتصاد و تجارت جهانی تا حد زیادی به این علم وابسته است؛ و گسترش و پیشرفت این دو بطور قابل توجهی لازم و ملزوم یکدیگر شده اند و کتابها و سایتهای بی شماری در زمینه این علم به وجود آمده است لیکن در کشور ما با وجود داشتن منابع ارزشمندی همچون فیروزه بی همتای نیشابور ـ عقیق، انیکس و غیره توجه ویژه و همه جانبه ای نسبت به این علم چه از نظر پایه ای (مدارس و دانشگاهها) و چه تحقیقات اکتشافی (توسط سازمانهای اجرایی مثل سازمان زمین شناسی)، از نظر انتشارات (نبود سایتهای علمی و کتابهای مفید اندک) و چه از نظر اقتصادی (بخش تجارت سنگهای قیمتی) نشده است که این خود به کمبود اطلاعات و نداشتن شناخت کافی و دقیق از ارزش و اهمیت و نوع گوهرها و علم گوهرشناسی برمی گردد، لذا جهت گسترش این علم پیشنهاداتی ارائه می گردد.
نگاهی به علم گوهر شناسی
دنیای گوهر ها، دنیای زیبا و رنگارنگ مملو از سنگهای قیمتی ارزشمندی است که هر یک شرایط خاص زمین شناسی را برای بوجود آمدن خویش طلب کرده و به خاطر کمیابی که در طبیعت دارند خواستار فراوان دارند. آنچه در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد این است که یک زمین شناس بایستی از دید گوهرشناسی به هر سنگی که پیش روی خود در فیلد می بیند نظر داشته باشد تا ارزش واقعی بسیاری از گوهرها را که شاید بی توجه بارها از کنار آن گذشته است در یابد. هزاران کانی مثل اپیدوت، دیوپسید، اوپال و گارنت، آندالوزیت، کردیریت و….. در دنیای امروزه از ارزش فوق خوبی در علم گوهر شناسی برخوردارند در حالیکه بسیاری از زمین شناسان ما مثل دیگر مردم تنها گوهرهای الماس و فیروزه،یاقوت را ارزشمند دانسته و بدون اعتنا از کنار سایر گوهرها در این بهشت زمین شناسی (ایران) عبور می نمایند.
شناخت این علم در جوامع علمی ما به حدی ضعیف است که ما حتی در تعریف آن دچار مشکل هستیم بطوریکه آنچه به طور معمول متداول است گوهرشناسی و جواهر شناسی را مترادف و هم معنی می دانند در حالیکه گوهرشناسی شناخت سنگهای قیمتی آن هم از دیدگاه خاصی است که به آن پرداخته خواهد شد در حالیکه جواهرشناسی استفاده از سنگهای قیمتی بر روی فلزات گرانبها مثل طلا و نقره و…. می باشد و بیشتر خاص صنف جواهرفروشان است. ارزش واقعی گوهرها وقتی برای یک زمین شناس یا فرد عادی ملموس تر خواهد بود که بداند اگر بطور مثال یک گرم طلا ده هزار تومان قیمت دارد و قیمت دو گرم آن بیست هزار تومان می باشد این قیمت گذاری برای الماس و دیگر سنگهای قیمتی به طور تصاعدی است یعنی اگر یک گرم گوهر طبیعی ارزشمند قیمیت ده هزار تومان قیمت داشته باشد قیمت دو گرم آن صد هزار تومان خواهد بود (بر طبق قانون تاورنیه :
قیمت اقیراط × ۲(وزن) = قیمت گوهر Tavernier’s law ) )
در ضمن علاوه بر وزن مواردی چون زیبایی (Beauty)، استقامت (Durability) کمیابی (Rarity)، مد روز بودن (Fashion) و قابل حمل بودن (portability) نیز در ارزش گذاری تعیین کننده می باشند.
برایصدور شناسنامه برای یک سنگ قیمتی که البته این مورد نیز ارتباط مستقیم با قیمت گذاری دارد سه بخش اصلی مورد توجه قرار می گیرد:
۱ ـ خصوصیات رنگ شامل رنگ اصلی (Hue)، غلظت (Saturation)، تیرگی و روشنی (Tone)
۲ ـ پاکی (پاک بودن از ناخالصی داخلی، خراش و پریدگی و…… )
۳ ـ برش و درجه بندی آن (تناسب و تقارن، صیقل و اتمام کار)
مبانی علم گوهرشناسی اگر چه در مواردی بسیار مشابه با کانی شناسی است اما باید دانست در روشهای شناخت یک گوهر از آنجاییکه استفاده از آزمایشهای تخریبی مثل درجه سختی، سطح شکستگی، خاکه گرفتن، استفاده از اسید و سایر مواردیکه به گوهر صدمه وارد می نماید ممنوع بوده و در عوض آزمایشهایی چون گرفتن ضریب شکست، طیف نوری، وزن مخصوص، مشاهدات میکروسکپی و خواص نوری، شناخت ناخالصی های درونی، استفاده از فیلتر های خاص مثل Chelsea ****** و … مهم می شوند.
دغدغه اولیه یک گوهرشناس در درجه اول و در حال حاضر (بعلت پیشرفت این علم و ساخت انواع غیر طبیعی و استفاده از انواع مشابه) شناخت گوهر و استفاده آن در جایگاه واقعی آن است زیرا امروزه گوهرها انواع مختلفی دارند:
۱ ـ طبیعی (Natural) سنگهایی که درطبیعت وجود دارند و در طبیعت ساخته شده اند.
۲ ـ مصنوعی (Synthetic) سنگهایی که در لابراتوار ساخته می شوند و مانند نمونه طبیعی هستند
۳ ـ جایگزین (Imitations) سنگهایی که می توانند هم طبیعی باشند و هم مصنوعی که دارای ارزش کمی هستند و به جای سنگ ارزشمند استفاده می شوند مثل گارنت به جای یاقوت (Ruby)
۴ ـ ساخته بشر (Man Made) ـ از این جهت این نوع جزو گروه مصنوعی(Synthetic) محسوب نمی شوند این است که سنگها در طبیعت وجود ندارند و تنها بدست بشر ساخته شده اند مثل G.G.G (Gallium Gadolinium Garnet) که یک نوع شبه الماس است.
چه باید کرد؟
علم شناخت سنگهای قیمتی (gemology) بایستی جایگاه واقعی خود را در کشورمان پیدا نماید ما بایستی همگام با پیشرفت این علم در دنیای امروزو در نهایت توسعه تجارت جهانی اطلاعات خویش را به روز نماییم در این رابطه شناخت درست مبانی و منابع اطلاعاتی این علم و تشکیل یک بخش گوهرشناسی جهت اکتشاف و استحصال این سنگها و تدریس آن در دانشگاهها و مراکز آموزشی می تواند گامی مؤثر باشد.
با توجه به اینکه تجدید منابع ارزشمند کشورمان همچون فیروزه نیشابور به عنوان یک سنگ قیمتی بی نظیر و پرطرفدار در دنیا غیر ممکن و احتیاج به شرایط خاص و زمان طولانی زمین شناسی دارد توجه به ارزش واقعی این گوهرها و نظارت دقیق بر نحوه استخراج ، فرآوری و صادرات آنها احتیاج به بازنگری کلی و اصولی دارد.لذا باتوجه به موارد ذکر شده وب سایت این مدیریت نیز اطلاعاتی هر چند اندک را در اختیار علاقمندان می گذارد