بروزرسانی شده در تاریخ: ۲ خرداد ,۱۳۹۴
مردگان و هدایای داخل قبور
دفن مردگان در قبرستان عمومی تا اوایل هزاره ی اول پیش از میلاد به گونه ای در حاشیه و درارتباط با محل های مسکونی و بدون ارتباط محل های مسکونی و استقرار تداوم داشته است . عصر آهن از نقطه نظر کاوشهای باستان شناسی ، بررسی دگرگونی های فرهنگی فلات ایران وتبین خاستگاه اقوام ایران و از آنچه که به عنوان فرهنگ منحصر به فرد ایران شناخته می شود از اهمیت زیادی برخوردار می باشد .
یکی از با ارزش ترین داده های منسجم باستان شناسی که بالاترین اطلاعات را درباره جنبه های معنوی فرهنگ های پیش از تاریخ در اختیار باستانشناسی قرار میدهد قبور و سنت های تدفینی پیش از تاریخ می باشد ،همچنانکه امروزه نیز بدین گونه است .ازسوی دیگر قبور و اشیای داخل انها را می توان به عنوان تصویر زنده ای از جهات خاص زندگی ملل گذشته در نظر گرفت .افزون بر ان ،قبور و شیوه های تدفینی اطلاعات بسیاز زیادی در زمینه گاه نگاری ،قوم نگاری،انسان شناسی،روابط اجتماعی و اقتصادی و طبقات اجتماعی در اختیار کاوشگران قرار میدهد.مطالعه و بررسی طبقات اجتماعی یک رهیافت ریشه دار در باستان شناسی می باشد (child،۱۹۵۷).اما به دنبال انتشار کتاب «چشم اندازهای نوین در باستانشناسی»در سال ۱۹۶۸ توسط بنفورد پژوهش های نسبتا زیادی درباره سنتهای تدفینی وابعاد مختلف ان انجام شده است (Binford،۱۹۶۸).در اوایل دهه هفتاد میلادی در امریکای شمالی اینگونه مطالعات اهمیت بسیار زیادی پیداکرد در اخر جایگاه ویژه ای در چهارچوب روش ها و تئوری های باستانشناسی پیدا نمود(BROWN.1981) ازسوی دیگر این گونه مطالعات زمینه ها لازم را در شفاف سازی نظریه ها مسائل روش شناختی باستان شناسی بوجود اورد (۱۹۹۴،RENfrew)در عین حال بعضی از متخصصین ارزش های نظریه پردازانه داده ای قبور و سنت های تدفین را رد نموده اند(۱۹۷۳،pIggou).
بر اساس شواهد موجود در این دوران ساختارهای فرهنگی ،دینی، معیشتی وقومی مردمان ساکن در ایران دگرگون گردید و به مرور سده های بعد با ظهور اولین حکومت های منطقه ای که سرتاسر (مانا و ماد) درنیمه غربی فلات ایران در رواج اعتقاد به یکتا پرستی در گستره وسیع جغرافیا فلات ایران فراهم گردید .
در آغاز این دوران حدود (۱۴۵۰ق م ) مردمان ساکن ایران در شمال غرب ایران با کشف شیوه ذوب و عمل فلز آهن و بهره گیره از آن در اوایل هزاره ی اول پ.م تحولات اقتصادی چشمگیری را به وجود آوردند. این دیگر دگرگونی ها حکایت از پیشرفت فرهنگها و تمدن در جامعه آن روزگار داده که در نهایت باعث تغییرات در روابط تاریخی ،سیاسی،اجتماعی اقوام ساکن در منطقه آسیای غربی بوده و بارزترین تغییرات در انتقال مرکز قدرت اقتصاد و ، فرهنگی اصلاً ازبین النهربن (سرزمین جلگه ) ایران (کردستان ) در اولین هزاره اوایل قبل از میلاد به ظهور است .
اکنون پژوهش مستقل و جامع درباره سنت های تدفین دوره های پیش از تاریخ ایران انجام نشده است .اما بر اساس شواهد موجود شیوه ها وسنت های تدفین مدگان در فلات ایران از اغاز کشاورزی و استقرار دائم در روستاها (حدود ۸۰۰۰ ق.م ) تحت تاثیر باورهای دینی جوامع ان روز گار بوده است (۱۹۹۹،talai) .در این دوران مردگان را در زیر کف محل های مسکونی دفن می کردند .اعتقاد به ارواح،زندگی پس از مرگ ،قرار دادن هدایا در داخل قبور ،حالت های جمع شده اسکلت در داخل قبور واندود کردن جسد با گیل اخرا شاخص های عمده شیوه و سنت های تدفین در این دوران می باشد .این شاخص ها عموما جنبه ائینی دفن مردگان و اعتقادات ناشناخته را اشکار می سازد.
در ادامه سنت ها و شیوه های تدفین دوران ویژه ای از دوران های فرهنگی فلات ایران مورد توجه قرار گرفته است .این دوران به طور متعارف به عصر اهن ایران معروف است که در حدود ۱۴۵۰ پ.م شروع وتا اغاز امپراطوری هخامنشی (۵۵۰ پ.م) ادامه داشته است (طلایی ۱۳۷۴) . در این نوشتار به سنت های تدفین مراحل اغازین ومیانی این دوران (۸۰۰ -۱۴۵۰) پ.م که انسجام وفراوانی داده ها بیش تر از مراحل متاخر ان است توجه شده است .قبل از ورود به مبحث اصلی لازم است به شاخص های اصلی این دوران اشاره شود .عصر اهن از نقطه نظر پژوهش های باستان شناسی ،بررسی تحولات فرهنگی فلات ایران و تبیین خاستگاه اقوام ایرانی و انچه که به عنوان فرهنگ منحصر به فرد ایران شناخته می شود و از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد .بر اساس شواهد موجود در این دوران ساختارهای فرهنگی و دینی معیشتی و قومی مردمان ساکن در ایران دگرگون گردید .به مرور در سده های بعد با ظهوراولین حکومت های منطقه ای وسرتاسری (ماننا و ماد) در نیمه غربی فلات ایران ورواج اعتقادات یکتاپرستی در گستره وسیع جغرافیایی فلات ایران فراهم گردید .در اغاز این دوران(حدود۱۴۵۰ پ.م) مردمان ساکن در شمال غرب ایران با کشف شیوه ذوب وعمل اوری فلز اهن ونیز بهره گیری از اهن در اوایل هزاره اول پ.م تحولات اقتصادی چشم گیری را به وجود اورد .این دگرگونی ها حکایت از پیشرفت فرهنگ و تمدن در جامعه ان روزگار دارد ،که در نهایت باعث تغییرات در روابط تاریخی،سیاسی و اجتماعی اقوام ساکن در منطقه اسیای غربی بوده است .بارزترین این تغییرات در انتقال مرکز ثقل قدرت اقتصادی ،فرهنگی و نظامی از بین النهرین (سرمین جلگه ای ) به ایران (سرزمین کوهستانی )در اواسط هزاره اول پ.م به ظهور رسیده است .
الگوهای مشترک تدفین در عصر اهن :
در طول عصر اهن مردمان ساکن در ایران ،مردگا ن خود را در مکان ویژه ای که قبرستان نامیده می شود دفن می کردند. در این زمینه تفاوت عمده ای بینجامع یکجانشین و کوچنده وجود نداشته است.پیشینه این سنت در ایران به هزاره سوم پ.م برمی گردد .اما این پدیده در هزاره سوم چندان عمومیت نداشته است.همزمان با شروع عصر اهن تعداد قبرستان ها در اغلب مناطق ایران افزایش بی سابقه ای پیدا می کند .از این موضوع می توان همگونی سنت های رایج تدفین را در سرتاسر فلات ایران یا حداقل در نیمه غربی ان استنباط نمود .بایداشاره نمود که نحوه کشف در شرایط علمی حاکم بر حفاری قبرستان های عصر اهن ایران در مواردی سوال برانگیز می بشد.
