گورهای دلمن نمادی از غار

بروزرسانی شده در تاریخ: ۲۰ اسفند ,۱۳۹۳

گورهای دلمن نمادی از غار:

دلمن مکانی بود که برای افراد بسیار متشخص یا احتمالا مقدس ساخته شده بود. احتمالا سرکرده یا رئیس قبیله ای وجود داشت که مشتاق بود تا به «حقیقت ازلی» پی ببرد و به بیتابی یا بیحالی زمانه شان غلبه کند. این افراد که هنوز خرد دهری خود را از دست نداده بودند، در درون این آرامگاه به «مدیتیشن ابدی» کشیده می شدند. سنگ بزرگ آرامگاه کنار زده می شد. شخص وارد تالار سنگی می شد. سپس سنگ بزرگ را به جای خود باز می گرداندند و شخص در انزوای کامل قرار می گرفت، بدون آنکه در مورد بازگشت خود بیندیشد. بعدها، مردم سنگ بزرگ آرامگاه را کنار زده و به تامل فرو رفته و از افکار شناور در آن تالار سنگی، در جستجوی اندرز بودند. در نظر آنان، روح خرد همیشه در آنجا حضور داشت.

بنابراین در نظر برخی پژوهشگران، هر دلمنی یادمانی از خرد و قربانی بزرگ روح به خاطر نسلهای آینده بود. پرستش دلمن و استفاده از آن به عنوان منبع الهام غیبی، ریشه در شیوه های عرفانی ارتباط محرمانه با موجودات و نیروهای نهان کیهانی، بدون در نظر گرفتن فضا، زمان و امکانات فیزیکی چنین آیین هایی داشته است. چنین به نظر می رسد که یادمان هایی به نام دلمن، برای مقاصد عرفانی به کار گرفته می شدند و با خاصیت خود چنین القا می کردند که دیوارها و تفاصیل بنا، از «انرژی» و «نفس» مردمان باستان محافظت می کند.

 نتیجه گیری:

‎دلمن ها‎ ‎متاثر‎ ‎از‎ ‎شرایط‎ ‎آب‎ ‎و‎ ‎هوایی،‎ ‎سنگهای‎ ‎موجود‎ در‎ ‎منطقه‎، استحکام‎ ‎سنگها‎ ‎و‎ ‎وضعیت‎ ‎جغرافیایی‎ ‎منطقه،‎ همچنین‎ ‎متاثر‎ ‎از‎ ‎فرهنگ‎، اعتقادات‎ ‎و‎ ‎ارزشهای‎ ‎ساکنان‎ ‎آن در‎ ‎سبکهایی‎ ‎مخصوص‎ ‎به‎ ‎خود‎  ‎ساخته‎ ‎شده‎ ‎اند‎.به عنوان مثال، در فلات ایران، خرپشته ها برای مقبره ها و به خصوص مقابر بزرگان ساخته می شدند و در تمدنهای قرون بعدی نیز می توان این روش بام سازی بر روی قبور را در نخستین گورهای دوران هخامنشی مانند آرامگاه کوروش مشاهده  کرد و این ادامه سنت خانه سازی اقوام ایرانی است که  پیش از آمدن به فلات ایران در مناطق باران خیز ساحل غربی و جنوبی دریای خزر زیسته و از آن راه به فلات ایران رسیده اند.

در ارتباط با کارکرد این بناها نیز باید گفت که محققان‎ ‎از‎ ظاهر‎ ‎این‎ ‎بناها‎ ‎درباره‎ ‎کاربرد‎ ‎شان‎ ‎به‎ ‎نتایج‎ ‎قطعی‎ نرسیده‎ ‎اند؛ اما کاربردهای ‎احتمالی که در مورد آنها حدس زده اند، عبارت اند از: کاربرد ‎نجومی، قربانگاهی‎ ‎برای پیشگاه ‎خدایان، آرامگاه مردگان، مکانی به عنوان سکونتگاه و‎ ‎محلی برای خورشید‎ ‎پرستی و غیره.  ‎می توان گفت که اغلب این حدسها‎ ‎ تا حدودی ‎ نزدیک ‎به واقعیت‎ ‎ اند.

 نکته دیگری که به عنوان نتیجه گیری اساسی ما حائز اهمیت است، آن است که دلمن یکی از مصنوعات ساخته دست بشری در جاههایی از طبیعت بوده است که غار طبیعی در آنجا وجود نداشته است. اما با این همه باید گفت که، دلمن نمادی از غار یا چیزی شبیه به آن بوده و به عنوان مسکن دارای کاربرد دوگانه هم برای زندگان و هم برای مردگان بوده است.

بنا به دلایل گوناگونی که گفته شد، می توان مذهب را به عنوان مهمترین انگیزه برپایی دلمنها بیان کرد. در واقع، عمل برپایی سنگهای مقدس، بلافاصله پس از آنکه برقراری آیین مسیحیت به آیین رایج زمان خود نیز، تداوم پیدا کرد. 

منبع کتاب شکوه دیرین نمین تالیف ل . عرفانی نمین در آبان ۸۹

به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان نمین یکی از مهمترین محل های استقرار گورهای باستانی یا سنگ افراشته های دلمن متعلق به عهد برنز است و این گنجینه های پنهان باستانی اثباتی بر طولانی بودن قدمت حیات تمدن بشری در این منطقه است.

دلمن ها ابنیه ها و گورهای ابتدایی است که با تخته سنگهای بزرگ و بدون استفاده از ملات ساخته می شدند و تحت عنوان عمومی دولمن یا دلمن از آنها نام برده می شود.

دلمنها در دو گروه بزرگ و کوچک قرار می گیرند که دسته بزرگ مسکن اولیه شبیه به غار است و دسته کوچک به عنوان مقبره استفاده می شده است.

در کاوش های باستان شناسی دلمن های بزرگ گاهی تا شش متر طول، دو متر عرض و دو متر ارتفاع داشته و در داخل دلمن های کوچک اسکلتهای انسان به همراه وسایل زندگی و ابزار جنگی کشف شده است.

حیات پس از مرگ؛ اعتقاد جاودانه انسانها

یکی از مهمترین خصوصیات دلمن ها خاک سپاری افراد به همراه وسایل زندگی شخصی است و از این رو دلمن ها جزو گنجینه های اصیل کاوشهای باستان شناسی بوده که توجه سودجویان را نیز به خود جلب کرده است.

بطوریکه از دلمنهای موجود در منطقه آذربایجان جز تخته سنگهای شکسته چیزی به یادگار نمانده و گنجینه های دفن شده به همراه جسد انسانهای اولیه جیب سودجویان را انباشته کرده تا مردم این مناطق جز نقش کمرنگی از این آثار باستانی ثمره ای نداشته باشند.

یکی از پژوهشگران تاریخ اردبیل در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: دلمن ها برای جوامع اولیه که از راه شکار و جمع آوری غذا زیست می کردند محل مناسبی برای زندگی بوده و در ادامه به عنوان مقبره استفاده می شده است.

یحیی عسگری تصریح کرد: دفن وسایل زندگی شخصی به نوعی اعتقاد انسانهای اولیه به زندگی پس از مرگ را نشان می دهد که در دلمن ها نمونه باستانی آن به وضوح دیده می شود.

وی با تاکید به تحقیقات خود در خصوص دلمن ها در منطقه نمین افزود: متاسفانه به دلیل تخریب و فرسایش ناشی از گذشت زمان و حفاری های پی در پی جز تخته سنگها اثری از دلمن ها باقی نمانده با این وجود همین آثار نیز اثبات می کند که تاریخ این منطقه به عهد برنز بازمی گردد.

دلمن های نمین نیازمند پژوهشهای باستان شناسی

عسگری یکی دیگر از ویژگی های منحصر به فرد دلمن ها را معماری قابل توجه و چاره اندیشی سازندگان آن برای تعدیل هوا در گرما و سرما دانست و اضافه کرد: دلمن ها به شکل اتاق در ابعاد ۲*۶ و ۲*۴ با تخته سنگهایی به ارتفاع ۱٫۵ متر ساخته می شد و سقف آن را نیز تخته سنگهای بزرگ پوشش می داد.

این محقق یادآور شد: این معماری در فصول گرم فضای خنکی را ایجاد می کرد و برای بهبود هوا در فصول سرد سنگ چین دیگری به شعاع تقریبی هشت متر دور اتاقک اول چیده می شد تا خاکریز روی سقف را از پراکنده شدن حفظ کند.

وی این آثار را یکی از مهمترین دستاویزهای تحقیق و پژوهش جامعه شناسان، باستان شناسان و تاریخ دانان عنوان کرد و متذکر شد: لازم است تحقیقات صورت گرفته در خصوص دلمنهای ناحیه آذربایجان تکمیل شود تا حداقل اگر در طول زمان این آثار به طور کامل از بین رفتند تحقیقات مکتوبی در اختیار علاقه مندان قرار بگیرد.

عسگری مهمترین مناطق واقع شدن دلمن ها در منطقه آذربایجان را نواحی طالش، ارتفاعات مرزی و اطراف نمین، چای قوشان، آستارا و در حاشیه شمالی رود ارس و نزدیک شهر لنکران کشور جمهوری آذربایجان می داند.

وی با بیان اینکه کاوش ها نشان می دهد اقوام بومی قبل از مهاجرت آریایی ها در این نواحی زندگی می کرده اند، عنوان کرد: نمونه دلمن ها در نقاط مختلف جهان دیده شده و تحقیقات گسترده ای نیز در خصوص شناسایی و مطالعه آنها صورت گرفته است.

معماری بومی وجه تمایز دلمن های نمین

پژوهشگر اردبیلی از جمله مولفه های جالب توجه دلمن ها را معماری بومی آن خواند و گفت: در مناطق مختلف دلمن ها شکل و معماری متفاوتی دارند که به نظر می رسد این تفاوت به دلیل ویژگی های اقلیمی و جغرافیایی آن منطقه است.

عسگری با بیان اینکه دلمن های لنکران مانند نمین با سنگهای کوچک و خود دلمنها نیز در ابعاد کوچک و به صورت منفصل ساخته می شد، ادامه داد: نمونه دلمنهای تجمیع شده در آستارا دیده شده که در ابعاد ۱۸*۱۲ متر به جای یک اتاقک چند اتاقک دارد.

وی در خصوص دلمن های منطقه طالش تاکید کرد: در این منطقه دلمنها توده های سنگ بی شکلی هستند که به صورت ایستا قرار گرفته و با دایره ای از سنگهای کوچک محاصره شده اند.

ضرورت شناسایی و نگهداری گورهای باستانی نمین

اما آنچه که در کاوش های باستانی این خطه محل ایراد است ضعف متولیان آثار باستانی در گذشته و واگذاری کامل اختیار کاوش و کشف آثار باستانی به محققان و باستان شناسان خارجی است.

بطوریکه مطابق با روایات کتب تاریخی سهم عمده کشف دلمن ها در منطقه طالش و نمین بر عهده “ژاک و هنری دومورگان” دو برادر باستان شناس فرانسوی است که مطالعات این دو برادر در سالهای ۱۸۸۸ تا ۱۸۹۰ در طالش، لنکران و نمین به کشف منطقه ای انبوه از دلمنها منتج شد.

دومورگان در دست نوشته های خود می نویسد: متاسفانه در لحظاتی که حفاری های من از نقطه نظر باستان شناسی به نتایج قابل توجهی می رسید دولت روسیه مرا مجبور به توقف تحقیقات کرد.

این باستان شناس علت این عمل را دستاویزی برای سود کلان از سوی انجمن باستان شناسی سن پطرزبورگ می داند و معتقد است دلمن ها گنجینه غنی از آثار و فلزات گرانبها هستند که توجه افراد بسیاری را جلب کرده اند.

مجموعه غنی از آثار باستانی این خطه که زمانی محل رقابت دولتهای مختلف بوده، هم اکنون به دلیل ضعف در شناسایی و نگهداری از سوی متولیان مرتبط استان به صورت کامل از بین رفته و اندک سنگ افراشته های باستانی منطقه نیز در جنگ با بی مهری و طبیعت اسیر شده و نابودی کامل خود را ثانیه شماری می کند.

بطوریکه بررسی حضوری خبرنگار مهر از محل دلمن های منطقه نمین نشان داد آثار به جا مانده از دلمن ها به دلیل فرسایش و تخریب گسترده جز برای محققان و باستان شناسان معنی و مفهومی نداشته و سنگ قبرهای خالی توان ابراز قدمت هزاران ساله خود را ندارد.