بروزرسانی شده در تاریخ: ۱۴ مهر ,۱۳۹۷

بیشتر درباره ی سکه ها بدانید

سکه های ساسانی

دولتهای هخامنشی ، اشکانی و ساسانی که روی هم رفته بیش از هزار سال بر ایران حکومت کردند همگی به ضرب سکه پرداختند . ولی سکه های ساسانی دارای اهمیت بیشتری است . زیرا منابع گرانبهایی از حیات اجتماعی و اقتصادی و سیاسی آن دوران ارائه می دهد . پیروزیهای مهمی که شاهپور اول در مقابله با رومیها داشت ، در تاریخ آن زمان و اوضاع آن زمان دارای اهمیت فراوان بود . به طوری که شاهپور اول دستور داد نقش آنها را بر روی صخره ها کنده کاری نموده ، ولی این رویدادها بر روی سکه ها نقش بسته نشده علت آن این است که سکه برای ساسانیان عمدتاً یک وسیله اقتصادی بود .

بیشتر درباره ی سکه ها بدانید

نوع سکه های ساسانی

ظاهراً مسکوکات عهد ساسانی دو نوع بوده است . یک نوع آنها از طلا ضرب می شد ، و دیگری از نقره . مسکوکات طلا که دینار گفته می شد ، بندرت به دست می افتد . پادشاهان اولیه ساسانی نوعی سکه طلا داشته اند که از حیث وزن ، با سکه امپراتوران روم به نام (اوری) Aurrei مساوی بوده است . علاوه بر اینها سکه هایی طلایی از آن زمان به دست آمده از حیث وزن با هم تفاوت دارند . درهم نقره را تقریباً همیشه به یک وزن ضرب می کرده اند . سنگینی این درهمها بین ۶۵/۳ تا ۹۴/۳ گرم است . سکه های کوچک نقره هم ضرب می کرده اند از اینقدر دیوبول diobole (معادل نیم درهم) و اوبول یا دانگ معادل درهم و همیوبول معادل درهم . سکه های مسی هم در آن زمان ضرب می شده کوچکترین پولی که اسم آن از زمان ساسانیان به ما رسیده است . پیشیز است .

نوشته های روی سکه ها

نوشته های روی سکه های ساسانی به خط پهلوی ساسانی (فارسی میانه) است . بیشتر درباره ی سکه ها بدانیدو در بعضی نوشته های رمزی مورد استفاده قرار گرفته است . بر روی سکه هموراه نام و لقب پادشاه ضرب می گردید . اما بعد از پادشاهی بهرام چهارم نوشته های پشت سکه تغییر کرده و محل ضرب سکه و به دست دادن سال پادشاهی است . البته سکه هایی مع در موارد خاص ضرب می شدند نوشته های ویژه ای داشتند . نوع نوشته ها تا روزگار بهرام گور (پنجم) یکسان است . « مزدا پرست ، خدایگان ، شاهنشاه ایران که از نسل یزدان است » از پادشاهی هرمز یکم تا پادشاهی شاهپور سوم گهگاه عبارت «وانیران» نیز وارد آن عبارات می شود . پشت سکه عموماً شکل آتشدانی است که در وسط دو نفر قرار گرفته است . پشت سکه های شاهان معلی فارسی در زمان سلوکی ها و اوایل پارتها نیز شکل آتشدانی بوده است . در روی سکه های ساسانی ، نام شهرهایی که سکه در آنجا زده شده با علامت اقتصادی مشخص گردیده است . مثلاً « ست » علامت شهر استخر ـ رام : علامت شهر رامهرمز ـ دا : بیشتر درباره ی سکه ها بدانید داراب گرد و غیره . سکه های ساسانی در زمان خسرو اول به حد اعلای بزرگی رسیده بود .

سکه خانه ها

از همان آغاز حکومت ساسانی ، حکومت مرکزی در کار سکه زنی نظارت بیشتر درباره ی سکه ها بدانید دقیقی می کرده است . در آنجا حکومت ساسانی سه سکه خانه بیشتر نبوده است بیشتر درباره ی سکه ها بدانید بیشتر درباره ی سکه ها بدانید ولی در زمان شاپور دوم و با سفرهای جنگی او سکه خانه های جنگ نیز بوجود آمدند . که یکی از آنها در افغانستان کنونی بود . ساسانیان هنگامی که به قدرت رسیدند همه سکه های نواحی نیمه مستقل را که از دوره اشکانی مانده بود از گردش خارج کردند . اما با فتح موقتی سرزمین کوشان در زمان شاهپور دوم و جانشینان او ناگزیر شدند که با پول بیگانه خود را سازش دهند و آن را بپذیرند .

سکه های اردشیر اول : « نوع اول : اردشیر از روبرو تصویر شده ، اطراف کلاه او « مروارید » دوزی است و هلال و ستاره ای بر آن دیده می شود . نوع دوم : نیمرخ راست اردشیر با کلاه معروف اشکانی تصویر شده است . در انتهای کلاه دو ردیف مروارید دوزی دیده می شود . که فاصله میان آن دو ردیف نیز مروارید دوزی است ، موی سر در زیر پوشش کلاه که آن نیز مروارید دوزی است پنهان شده است بیشتر درباره ی سکه ها بدانید ؛ از کلاه نواری بنام « نوار اشهره وند » آویخته است ، گرد تصویر چنبری نقطه چین ضرب شده است » .

شاهپور اول : « تصویر نیم رخ شاپور با افسر شهریاری کنگره دار که گوئی بر بالای آن بیشتر درباره ی سکه ها بدانید نصب شده است . از گوی و انتهای افسر شهریاری رو به بالا دیده می شود » بیشتر درباره ی سکه ها بدانید پشت سکه : « آتشگاه که پایه آن ستونی است بلند ، بر پایه ، آتشدان نهاده شده است . مجموعه آتشگاه از چند قطعه راست گوشه تشکیل شده است در دو سوی آتشگاه دو تصویر با افسر کنگره دارد دیده می شود که از کمرشان شمشیری آویخته است و نیزه ای بدست دارند » .

خصوصیات کلی سکه های ساسانی

مسکوکات ساسانیان از طلا ، نقره ، مس و برنج است . سکه های طلای ساسانی در زمان شاپور اول و دوم موافقتی با سکه های طلای رومی داشتند . ولی بعدها وزن سکه های طلا مختلف شد . سکه های نقره ساسانی همان درخم است ، ولی از تحقیقات محققین چنین ب می آید که در آن زمان درخم استعمال نمی شد . سکه نقره را زوز یا زوزون می گفتند یا کرشه هم گفته می شد بیشتر درباره ی سکه ها بدانید . سکه نقره نزدیک به یک متقال وزن داشت . به احتمال فراوان پول مسی را معا می گفتند (معا یک لغت سامی است ) . بعضی از سکه های ساسانی دارای خط آرامی است . ولی اکثریت با خط و زبان پهلوی ساسانی نوشته می شدند . لوکونین عقیده دارد که ساسانیان سکه های خود را بر روی سه فلز طلا ، نقره و برنز ضرب می کردند . یکی از ویژگیهای سکه های ساسانی تصویرهای یکسان بر رویه و پشت سکه ها بود که در آنها تصویر نیم تنه شاهنشاه در سمت راست نقش می شد . گاه در سکه های ساسانی نقش شاه و جانشین او یا تصویر سه گانه شاهنشاه بانوی بانوان و جانشین شاه نقش می گیرد . باید دانست که سکه های پهلوی ساسانی برای فهم تاریخ ساسانیان دارای اهمیت زیادی است . بزرگترین مجموعه سکه های ساسانی در موزه بریتانیاست بیشتر درباره ی سکه ها بدانید . چون تاج هر یک از شاهان ساسانی شکل خاصی است . می توان سکه های آنها را تشخیص داد . مثل : اردشیر که ابتدا مروارید نشان بود ولی شکل آن تغییر کرده و به صورت گویی که شاید علامت کره زمین یا خورشید باشد درآمد . تاج شاهپور اول کنگره دار بود و شباهت به تاجهای سلاطین هخامنشی داشته است ، و نیز بر روی آن گویی نصب شده و مرصح به جواهر بوده است . تاج شاهپور دوم نیز کنگره بیشتر درباره ی سکه ها بدانید دار بوده که گویی منسوجی بر فراز آن است ، و از اطراف دارای نوارهای مواج است . شکل این تاج از شاپور اول تقلید شده و تفاوتی که با آن دارد از حیث قوسهای کوچکی است که بر فراز لبه تحتانی تاج دیده می شود . لازم به ذکر است زمانی که ایرانیان در زمان شاهپور دوم و جانشینانش بر سرزمین کوشان غلبه کردند ، لقب « گوشانشاهان » یا « شاه بزرگ » کوشانیان داشتند . این موارد از سکه هایی که در زمان شاهپور دوم بدست آمده است ، مشخص می شود .