گورستان بردبال لرستان:

دوستان حتما نکته برداری نمایید…

این گورستان در کنار رودخانه «گرآب» بفاصله یک کیلومتر در شمال غرب ویرانه های «غینارباشی» و ۵۴ کیلومتر جنوب غرب ایلام قرار دارد. این مکان در واقع صخره ایست که ۷ مترونیم ارتفاع دارد و در کنار رودخانه قرار گرفته، و در سال ۱۹۶۹ در ضمن تفحصاتی که در این ناحیه میکردیم به چشم ما خورد.

کاوش را در این مکان در تاریخ ۱۹ سپتامبر شروع کردیم. در محوطه ای که ۳۰متر طول و ۲۳متر عرض داشت ۷۰قبر قدیمی کشف شد . ۱۵ قبر قبلا بوسیله جویندگان گنج زیر و رو شده بود.

بردبال، چنارباشی، کارگاه حفاری

عمق این قبرها نسبت به کف زمین چندان زیاد نیست و بین ۴۰سانتیمتر تا یک مترو ده سانتیمتر قرار دارد ولی بیشتر آنها در عمق های ۷۰یا۸۰ سانتیمتر کنده شده است. فاصله قبرها نسبت بیکدیگر زیاد نیستو اینطور بنظر میرسد که کوشش شده است که تقریبا در یک خط قرار گیرند و بیشتر آنها (در حدود ۳۰قبر) در جهت شمال غربی و جنوب شرقی واقع اند ۱۷۰قبر در جهت تقریبی غرب و شرق یا شمال غربی و جنوب شرقی کنده شده اند. یازده قبر شمالی جنوبی هستند . بقیه قبرها مدوراند. در طرف شمال شرق ناحیه مورد مطالعه ما، آثار پی ریزی دیواری بنظر میرسد که ممکن است گورستان را محصور میکرده است. در پشت دیوار با وجود تفحصات ما اثر گوری بدست نیامد.دیوار دیگری در طرف جنوب شرقی، این گورستان را محدود میکرده است که ۹۵ متر طول داشته است. در طرف شمال غرب گورستان به گودالی محدود میشده است . در طرف شمال غرب جاده ایلام به «چنارباشی» قرار دارد که شش مترونیم عرض آن است. در طرف دیگر جاده نیز آثار گوری پیدا نشد. بنابراین میتوانیم اینطور نتیجه بگیریم که ما تمام گورستان «بردبال» را بصورت کامل از زیر خاک بیرون آورده ایم. انواع مختلف گورها بقرار زیر است:

الف) بیشتر گورها زنبیلی شکل اند و در اطراف آنها دیوارهایی مرکب از تخته سنگ ها تشکیل شده است که بر روی هم قرار داده اند. روی بعضی از قبرها تخته سنگ بزرگی قرار داده اند ولی بعضی دیگر فاقد درپوش میباشند.

ب)در پاره ای از گورها تخته سنگها را تراشیده اند تا بتوانند بطور صحیحی روی هم قرار گیرند . از این نوع قبرها در «تاتولبان» و « شینان» نیز دیده شد که در یکی از آنها در سال ۱۹۶۷ یک مجسمه کوچک برنزی شبیه به گیلگامش نیز بدست آمد.

ج)در پاره ای از گورهای کم حجم، مثلا گور کودکان، در هریک از چهار طرف یک تخته سنگ بزرگ بصورت عمودی قرار داده شده است.

د)در بعضی موارد مرده را روی خاک داخل گودال قرار داده اند و فقط حدود قبر را با تخته سنگ هایی مشخص نموده اند. این نوع قبرها سنگ روپوش قبر نیز ندارد.

ه) در موارد دیگری مرده در داخل گودال قرار داده شده و روی گودال با سنگ قبری پوشیده شده است.

گورها معمولا مستطیل اند ولی گوشه هایشان بصورت نیم دایره درآمده و زاویه تیز ندارند. پاره ای از گورها تخم مرغی شکل اند، بعضی دیگر گرداند.

بیشتر گورهای «بردبال» از سه طرف با تخته سنگ ها پوشیده شده اند و از یک طرف سنگ بزرگی قرار داده شده که شباهت به مدخلی پیدا میکند. کف بعضی از قبرها با شفته آهک ساخته شده است.

موضوع جالب توجه این است که گاهی تخته سنگ بزرگی که بصورت مدخل در یک طرف گور وجود داشته برداشته شده و مرده دیگری در قبر قرار داده شده و سپس در محل تخته سنگ بزرگ سنگ های کوچکتر بصورت دیواره قبر قرار داده شده است، زیرا در مکان هایی که تخته سنگ مدخل وجود ندارد استخوان های چند مرده دیده میشود و این نشانه این است که در زمان های مختلف قبرها را باز میکرده اند و مردگان دیگری را در آن قرار میدادند. 

چندی مطلب در مورد سنگ قبور:

سلام
حتما شما نیز شاهد سنگ قبرهای قدیمی موجود در قبرستان ها بوده اید که برخی از آنها به چند صد سال پیش باز میگردد و شاید توجه شما نیز به نقوش حکاکی شده در آنها از جمله مهر و تسبیح و شانه جلب شده باشد و از خود سوال کرده باشید معنای این نقوش چیست؟!
در قدیم حکاکی نقش مهر و تسبیح نشان دهنده آیین و مذهب شخص متوفی بوده است و روی سنگ قبور افرادی که به زیارت مکه معظمه و یا عتبات عالیات نائل شده بودند بیشتر مشاهده می شود.

اما نقش شانه نشانه جنسیت متوفی بوده است. بدین ترتیب که اگر شانه منقوش دوطرفه باشد، متوفی زن است و اگر شانه یک طرفه باشد، متوفی مرد است.
از دیگر ویزگی های این سنگ قبرها میتوان به ذکر نام خداوند در بالای سنگ و بیان تاریخ فوت به صورت قمری اشاره کرد.
نمونه ای از سنگ قبرهای منقش به تسبیح و مهر*

 نمونه ای از سنگ قبرهای منقش به شانه

قبور مسیحیان و ارامنه دارای صلیب هست و با این نماد شناخته میشوند

برخی نقوش بر روی سنگها از شغل طرف حکایت داره مثلا قیچی یا مثلا شمشیر که نشان فردی جنگجوست و ….
برخی از قبور هم هستند که اموالی که درونشون هستن رو روی سنگ قبر حکاکی میکردند مثلا قبر جنگجویی که حکاکی شمشیر و تیر و نیزه و کلاه خود و … روی سنگش حک شده که اینها نشان از والا مقام بودن فرد هم داره

معبد ادفو در مصر (+تصاویر)

معبد ادفو در مصر (+تصاویر)
معبد ادفو (Edfu Temple) تنها معبدی است که به خوبی محافظت شده است .ساخت آن از ۳۲۷ قبل مسیح توسط potlemy سوم آغاز شده و ساخت و ساز بنا توسط شهبانو Cleopatra ، آخرین شهبانو مصر ادامه داده شده است .این معبد تقریبا جوان است. یکی از جنبه های جالب این معبد دست نخورده ماندن آن  می باشد که حتی بلوک سمت جلویی آن هنوز پا بر جاست.
در واقع معبد ادفو اولین معبد ساخته شده در اینجا نیست ، بلکه این معبد بر سر معبدی که برای Thutmosis سوم توسط معمار معروف به اسم Imhotep که بعدا خود را به خاطر شاهکار های معماریش خدا اعلام کرد ، ساخته شده بود ،بنا گردیده است.جهت محافظت از ورودی معبد ،دو مجسمه ی خدایان  Horus قرار داده شده است.در آن زمان Horus  به عنوان خدای آسمان شناخته می شد، که چشمان آن یکی خورشید و دیگری ماه بوده است.اهمیت او از آن جهت بود که او را با پادشاه یکسان می گرفتند. فرعون به عنوان مظهر انسان نمای Horus شناخته می شد.

«عکس هایی از معبد ادفو در مصر»

معبد ادفو در مصر

معبد ادفو در مصر

معبد ادفو در مصر

معبد ادفو در مصر

معبد ادفو در مصر

معبد ادفو در مصر

مردگان و هدایای داخل قبور

دفن مردگان در قبرستان عمومی تا اوایل هزاره ی اول پیش از میلاد به گونه ای در حاشیه و درارتباط با محل های مسکونی و بدون ارتباط محل های مسکونی و استقرار تداوم داشته است . عصر آهن از نقطه نظر کاوشهای باستان شناسی ، بررسی دگرگونی های فرهنگی فلات ایران وتبین خاستگاه اقوام ایران و از آنچه که به عنوان فرهنگ منحصر به فرد ایران شناخته می شود از اهمیت زیادی برخوردار می باشد .

یکی از با ارزش ترین داده های منسجم باستان شناسی که بالاترین اطلاعات را درباره جنبه های معنوی فرهنگ های پیش از تاریخ در اختیار باستانشناسی قرار میدهد قبور و سنت های تدفینی پیش از تاریخ می باشد ،همچنانکه امروزه نیز بدین گونه است .ازسوی دیگر قبور و اشیای داخل انها را می توان به عنوان تصویر زنده ای از جهات خاص زندگی ملل گذشته در نظر گرفت .افزون بر ان ،قبور و شیوه های تدفینی اطلاعات بسیاز زیادی در زمینه گاه نگاری ،قوم نگاری،انسان شناسی،روابط اجتماعی و اقتصادی و طبقات اجتماعی در اختیار کاوشگران قرار میدهد.مطالعه و بررسی طبقات اجتماعی یک رهیافت ریشه دار در باستان شناسی می باشد (child،۱۹۵۷).اما به دنبال انتشار کتاب «چشم اندازهای نوین در باستانشناسی»در سال ۱۹۶۸ توسط بنفورد پژوهش های نسبتا زیادی درباره سنتهای تدفینی وابعاد مختلف ان انجام شده است (Binford،۱۹۶۸).در اوایل دهه هفتاد میلادی در امریکای شمالی اینگونه مطالعات اهمیت بسیار زیادی پیداکرد در اخر جایگاه ویژه ای در چهارچوب روش ها و تئوری های باستانشناسی پیدا نمود(BROWN.1981) ازسوی دیگر این گونه مطالعات زمینه ها لازم را در شفاف سازی نظریه ها مسائل روش شناختی باستان شناسی بوجود اورد (۱۹۹۴،RENfrew)در عین حال بعضی از متخصصین ارزش های نظریه پردازانه داده ای قبور و سنت های تدفین را رد نموده اند(۱۹۷۳،pIggou).

بر اساس شواهد موجود در این دوران ساختارهای فرهنگی ،دینی، معیشتی وقومی مردمان ساکن در ایران دگرگون گردید و به مرور سده های بعد با ظهور اولین حکومت های منطقه ای که سرتاسر (مانا و ماد) درنیمه غربی فلات ایران در رواج اعتقاد به یکتا پرستی در گستره وسیع جغرافیا فلات ایران فراهم گردید .
در آغاز این دوران حدود (۱۴۵۰ق م ) مردمان ساکن ایران در شمال غرب ایران با کشف شیوه ذوب و عمل فلز آهن و بهره گیره از آن در اوایل هزاره ی اول پ.م تحولات اقتصادی چشمگیری را به وجود آوردند. این دیگر دگرگونی ها حکایت از پیشرفت فرهنگها و تمدن در جامعه آن روزگار داده که در نهایت باعث تغییرات در روابط تاریخی ،سیاسی،اجتماعی اقوام ساکن در منطقه آسیای غربی بوده و بارزترین تغییرات در انتقال مرکز قدرت اقتصاد و ، فرهنگی اصلاً ازبین النهربن (سرزمین جلگه ) ایران (کردستان ) در اولین هزاره اوایل قبل از میلاد به ظهور است .

اکنون پژوهش مستقل و جامع درباره سنت های تدفین دوره های پیش از تاریخ ایران انجام نشده است .اما بر اساس شواهد موجود شیوه ها وسنت های تدفین مدگان در فلات ایران از اغاز کشاورزی و استقرار دائم در روستاها (حدود ۸۰۰۰ ق.م ) تحت تاثیر باورهای دینی جوامع ان روز گار بوده است (۱۹۹۹،talai) .در این دوران مردگان را در زیر کف محل های مسکونی دفن می کردند .اعتقاد به ارواح،زندگی پس از مرگ ،قرار دادن هدایا در داخل قبور ،حالت های جمع شده اسکلت در داخل قبور واندود کردن جسد با گیل اخرا شاخص های عمده شیوه و سنت های تدفین در این دوران می باشد .این شاخص ها عموما جنبه ائینی دفن مردگان و اعتقادات ناشناخته را اشکار می سازد.

در ادامه سنت ها و شیوه های تدفین دوران ویژه ای از دوران های فرهنگی فلات ایران مورد توجه قرار گرفته است .این دوران به طور متعارف به عصر اهن ایران معروف است که در حدود ۱۴۵۰ پ.م شروع وتا اغاز امپراطوری هخامنشی (۵۵۰ پ.م) ادامه داشته است (طلایی ۱۳۷۴) . در این نوشتار به سنت های  تدفین مراحل اغازین ومیانی این دوران (۸۰۰ -۱۴۵۰) پ.م که انسجام وفراوانی داده ها بیش تر از مراحل متاخر ان است توجه شده است .قبل از ورود به مبحث اصلی لازم است به شاخص های اصلی این دوران اشاره شود .عصر اهن از نقطه نظر پژوهش های باستان شناسی ،بررسی تحولات فرهنگی فلات ایران و تبیین خاستگاه اقوام ایرانی و انچه که به عنوان فرهنگ منحصر به فرد ایران شناخته می شود و از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد .بر اساس شواهد موجود در این دوران ساختارهای فرهنگی و دینی معیشتی و قومی مردمان ساکن در ایران دگرگون گردید .به مرور در سده های بعد با ظهوراولین حکومت های منطقه ای وسرتاسری (ماننا و ماد) در نیمه غربی فلات ایران ورواج اعتقادات یکتاپرستی در گستره وسیع جغرافیایی فلات ایران فراهم گردید .در اغاز این دوران(حدود۱۴۵۰ پ.م) مردمان ساکن در شمال غرب ایران با کشف شیوه ذوب وعمل اوری فلز اهن ونیز بهره گیری از اهن در اوایل هزاره اول پ.م تحولات اقتصادی چشم گیری را به وجود اورد .این دگرگونی ها حکایت از پیشرفت فرهنگ و تمدن در جامعه ان روزگار دارد ،که در نهایت باعث تغییرات در روابط تاریخی،سیاسی و  اجتماعی اقوام ساکن در منطقه اسیای غربی بوده است .بارزترین این تغییرات در انتقال مرکز ثقل قدرت اقتصادی ،فرهنگی و نظامی از بین النهرین (سرمین جلگه ای ) به ایران (سرزمین کوهستانی )در اواسط هزاره اول پ.م به ظهور رسیده است .

الگوهای مشترک تدفین در عصر  اهن :

در طول عصر اهن مردمان ساکن در ایران ،مردگا ن خود را در مکان ویژه ای که قبرستان نامیده می شود دفن می کردند. در این زمینه تفاوت عمده ای بینجامع یکجانشین و کوچنده وجود نداشته است.پیشینه این سنت در ایران به هزاره سوم پ.م برمی گردد .اما این پدیده در هزاره سوم چندان عمومیت نداشته است.همزمان با شروع عصر اهن تعداد قبرستان ها در اغلب مناطق ایران افزایش بی سابقه ای پیدا می کند .از این موضوع می توان همگونی سنت های رایج تدفین را در سرتاسر فلات ایران یا حداقل در نیمه غربی ان استنباط  نمود .بایداشاره نمود که نحوه کشف در شرایط علمی حاکم بر حفاری قبرستان های عصر اهن ایران در مواردی سوال برانگیز می بشد.