درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید

سکه ۲۰۰۰ دیناری که معادل ۲ قران بود (دوره محمدعلی شاه قاجار)
سکه‌های ایران که در این نوشتار توضیح داده شده‌است به تمامی سکه‌های ضرب شده و رایج در تمام سلسله‌ها و دودمان‌های حاکم بر ایران زمین اعم از ایرانی و بیگانه، که تا زمان کنونی، بر ناحیه کوچک یا سراسر ایران کنونی حکومت کرده‌اند، اطلاق می‌شود.

در لغتنامه دهخدا راجع به اولین وسیله‌ای که در داد و ستد به کاررفته دربارهٔ واژه «پاره» چنین مذکوراست: «پاره یادآور نخستین مرحله سکه‌است. پیش از اینکه فلزات را سکه بزنند و آن‌ها را به نقش یا خطی بیارایند، پاره فلزات از برای داد و ستد بکار می‌رفت.»

درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید

چگونگی ضرب سکه
در ایران معمولاً سکه را با چکش ضرب می‌زدند و طریقه ضرب این گونه مسکوکات آسان بود. قرنها به این ترتیب عمل می‌کردند که ابتدا نقش پشت سکه را روی فلز محکمی که معمولاً از فولاد بود به‌طور معکوس و منفی حکاکی می‌کردند و آن را در وسط سندان کار می‌گذاشتند و به همان طرز عیناً نقش روی سکه را نیز در سر سنبه‌ای از فولاد حکاکی می‌کردند. درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید پس از تعیین عیار مناسب فلزات و ذوب و شمش نمودن، آن‌ها را خرد کرده، به قطر و وزن لازم به صورت قطعاتی می‌بریدند و آن را گداخته، به ضرب فشار چکش به صورت مسکوک در می‌آوردند. این نوع سکه زدن منحصر به کشور ما نبود، تقریباً در همه جای دنیا به همین شیوه عمل می‌شد، درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید بعدها به صورت بسیار ابتدایی از منگنه‌ها استفاده می‌کردند و پس از سال ۱۵۶۱ م با اختراع ماشین ضرب سکه در اروپا، سکه‌های استاندارد رواج یافت.

بر اساس نوشته‌ها و مدارک موجود در ایران، در زمان صفویه نظم و ترتیب خاصی برای ضرب سکه وجود داشت و ضرابخانه، سازمان اداری گسترده‌ای دارای مشاغل متنوع بود که تحت نظر معیرالممالک اداره می‌شود عزل و نصب حکاکان، زرکشان، ضراب باشی، ضابطان، صنعتگران، کارکنان و کارمندان با وی بود و هیچ‌یک از عاملین دیگر حق دخالت نداشتند. دستگاه‌های مهم ضرابخانه عبارت بودند از:

۱- دستگاه سیاکی (گدازنده) برای ذوب و خالص کردن طلا و نقره.
۲- دستگاه قرص کوبی که فلزات را به شکل قرص در می‌آورد.
۳- دستگاه آهنگری برای شمش کردن فلزات.
۴ – دستگاه چرخ کشی برای نوار کردن شمشها به ضخامت معین.
۵ – دستگاه قطاعی برای قطعه قطعه کردن نوار فلزات.
۶ – دستگاه کهله کوبی، فلزات قطعه شده را پهن کرده، به اندازه سکه در می‌آورد.
۷ – دستگاه سفیدی گری، قرصهای زر و سیم را پاک می‌کرد.
۸ – دستگاه تخش کنی، قرصهای کم وزن را جدا کرده، مجدداً با وزن صحیح آماده می‌کرد.
۹ – دستگاه سکه کنی، قرصها را سکه می‌کند.
در دوران افشاریه و زندیه تا اواسط قاجاریه وضع ضرب سکه کم و بیش به همان صورت بود تا در سال ۱۲۸۲ هـ . ناصرالدین شاه دستور داد ضرابخانه‌ای با روش جدید از فرانسه خریداری و به ایران وارد شود و پس از وقفه‌ای دوازده ساله، ضرابخانه جدید در سال ۱۲۹۴ هـ به دستیاری پشان، مستشار اتریشی، کار خود را آغاز نمود.

بزرگ‌ترین سکه جهان سکه‌ای زرین است که نوشته روی آن به فارسی است و مشخصات سکه عبارت است از: وزن آن بیش از هفتاد انس (انس = ۳۱ گرم و اندی) – اندازه قطر و دایره این سکه ۵/۱۴ سانتیمتر است.درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید  نوشته روی سکه «لا اله الا الله محمد رسول الله» و عبارت «ضرب دارالخلافه شاه جهان‌آباد ۱۰۶۴» و درحاشیه آن هم این شعر دیده می‌شود:

از صدق ابی بکر شد ایمان انور
اسلام قوی دست شد از عدل عمر
دین تازه شد از شرم و حیای عثمان
و ز علم علی یافت ولایت زیور
این سکه منحصربه‌فرد بوده و اکنون در موزه بریتانیاست.

سکه‌های تقلبی
سکه تقلبی، سکه‌ای است که از فلزات ارزان قیمت، به ظاهر به صورت سکه اصل ساخته می‌شود. در گذشته و حال کسانی که سکه تقلبی می‌ساختند، برای انجام کار خود بیشتر از فلزات ارزان چون مس و برنج سکه‌هایی شبیه به اصل فراهم می‌نمودند و بعد روی آن‌ها را با آب زر یا سیم می‌پوشاندند و به جای سکه‌های اصل روانه بازار می‌کردند. لغت «سه توی» نیز به معنی سکه تقلبی آمده و آن عبارتست از «پول قلب و مسکوک مسی که روی آن آب طلا یا نقره داده باشند.د آمده‌است، اگر چه دقیقاً نمی‌توان از تاریخ شروع تقلب در سکه را تعیین نمود. اما می‌دانیم که پس از پیدایش الکترون نخستین سکه جهان در لیدی، کسانی که مبادرت به تهیه الکترون‌های تقلبی نمودند، تا جایی که قارون پادشاه کشور لیدی در سال ۵۵۰ پیش از میلاد به همین جهت الکترون را از گردش انداخت.

نکته مهم آن که در بررسی‌های تاریخی مشاهده می‌شود، هرگاه در ارکان اداری حکومت‌ها سستی پدیدار گردد، همان طوری‌که در تمامی زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه خلل و تقلب پدید می‌آید. ضرب سکه نیز از این دایره عمل بیرون نبوده و تقلب سکه هم نمودار می‌گردد و گسترش می‌یابد علت دیگری را هم که سبب رواج بازار سکه تقلبی می‌گردد، نباید از نظر دور داشت، آن هم کمیابی سکه در سطح جامعه‌است که به دلایل مختلف ممکن است رخ دهد.

در لغت‌نامه دهخدا دربارهٔ اولین کسی که مبادرت به ضرب درهم تقلبی کرد، آمده‌است: «گویند نخستین کسی که درهم غش دار سکه زد، عبیدالله بن زیاد بود.» و در کتاب «مقیاسات و نفوذ در حکومت اسلامی» مذکور است:«بلاذری می‌گوید: روزی مردی را نزد عمر بن عبدالعزیز آوردند. (که تقلب سکه می‌کرد» عمر دستور داد او را تازیانه زدند و زندانی کردند و سکه او را در آتش انداختند.» و نویسنده «تاریخ آل جلایر» سخنی دربارهٔ تقلب سکه دارد او می‌نویسد: «دردوران جلایریان برای جلوگیری از تقلب، عیار سکه را از بین بردند و تنها زر را با بوره و سیم را با کمی جیوه مخلوط کردند.»

چنان‌که اشاره شد، تقلب سکه مربوط به دوره خاصی نیست، بلکه در تمامی دوره‌ها شاهد آن بوده‌ایم. اما در عهد قجر با توجه به محیط فسار آلوده اش این امر بیش از پیش رواج و ادامه داشته‌است. در کتب تاریخ این دوره به موارد بسیاری از این دست بر می‌خوریم. مثلاً در کتاب «افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی» آمده‌است: «از رشت خبر آمد که صد دانه دوهزاری جدیدالضرب قلب از دست یحیی امام مسیحی گرفته‌اند.» یا اسماعیل رایین می‌گوید: «امین الضرب درخفا به ضرب سکه تقلبی و توزیع آن به‌وسیله نوکرانش در پایتخت اقدام می‌کرد ولی این نیرنگ او کشف شد و شاه دستور داد قالبها و آلات ضرب مسکوکات را گرفتند.» البته این‌گونه تقلب‌ها اگر چه مخرب پایه و اساس اقتصاد کشور ما بود، اما سبب بهره‌وری فراوانی برای بیگانگان می‌شد. اتفاقاً «خالد بیگ» سفیر عثمانی زمانی به واسطه مسکوکات قلابی گفته بود: حاجی محمد حسن، از شما خیلی ممنونم، چرا که عیار پول شما سبب شد که یک ثلث بر مواجب من دولت عثمانی بیفزاید. زیرا که لیره عثمانی سابق ۲۰ قران بود و حالا ۳۰ قران شده‌است. این گفتار را با بیان این مطلب به پایان می‌رسانیم که می‌گویند، میرزا آقا خان نوری صدراعظم ناصرالدین شاه مرد بد نهادی که بر جایگاه میرزا تقی خان امیرکبیر تکیه زد، به پاس خدماتی که برای انگلیسی‌ها در انعقاد قرارداد و معاهده پاریس انجام داد.از آن‌ها پانصد هزار تومان لیره انگلیس رشوه گرفت. به‌طوری‌که بعدها روشن گشت تمام سکه‌های مزبور تقلبی بوده‌است.

انواع سکه:
سکه‌های زرین

سکه دریک با نقش کماندار هخامنشی
زر واژه‌ای پارسی است که در پارسی باستان به صورت «زرنه» (Zarna) و در اوستا «زرنه» (Zerena) یا «زرنه‌اینه» (Zarnaina) یاد شده‌است. درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید زر فلزی زرد رنگ و قابل تورق است، که در ۱۱۰۰ درجه ذوب می‌شود.

چنان‌که پیش از این بیان شد، نخستین بار داریوش اول مبادرت به ضرب سکه‌های زرین «دریک» نمود و ضرب این نوع سکه‌ها فقط به فرمان وی صورت می‌گرفت و در دوره‌های دیگر نیز بر ضرب سکه‌های زرین حساسیت بیشتری وجود داشت. به‌طور کلی در طول تاریخ به سبب همین محدودیت ضرب سکه‌های زرین و نیز به علت ارزش زیادی که این نوع سکه نسبت به دیگر سکه‌ها داشت، در میان مردم کمتر رواج داشت و گاهی در دوره‌ای اصلاً رایج نبوده و حتی ضرب هم نشده‌است. در کتاب «تاریخ ایران» راجع به ضرب سکه‌های زرین بعد از اسلام می‌نویسد: «ضرب مسکوک زرین درایران به معنی واقعی تا حدود ۲۲۰ قمری ظاهر نمی‌شود.» و «ژان شاردن» جهانگرد فرانسوی که در عصر صفویه از ایران دیدن کرده‌است در سیاحت نامه‌اش می‌نویسد: «ایرانیان [دوره صفوی] هیچگونه مسکوک زرین ندارند.» در دوران قاجاریه دو دسته سکه‌های زرین ضرب می‌گردید. دسته اول قطعات زرین سنگین وزن بود که به منظور خاصی ضرب می‌شد نظیر مصارف خصوصی خزانه و… و دسته دیگر سکه‌هایی کوچک بود که درمیان مردم رواج داشت.

سکه‌های سیمین

سکه درهم نقره، دوره میترادیس دوم پادشاه پارتی

سکه مربوط به ساتراپی تارسوس

سکه نقره دوره کواد اول، پادشاه ساسانی
نخستین سکه‌های سیمین در ایران در دوره پادشاهی داریوش اول ضرب و پخش گردید. از آن دوره تا قاجاریه سکه‌هایی که در ایران میان مردم رواج داشت بیشتر سیمین و مسین بوده‌است. شواهد بسیاری بر این مدعا در تاریخ موجود است که ذکر تمامی آن ضرورت ندارد به عنوان مثال «شاردن» (Chardin) سیاح معروف از سکه‌های دوره صفویه ذکری به میان آورده‌است. او می‌نویسد: «پول جاری ایرانیان [ دوره صوفیه] نقره است و عیار آن مطابق مسکوک اسپانیولی است. ولی در ضرابخانه‌های مختلف عیار آن را پایین می‌آورند.»

بخش اعظم سکه‌های رایج قاجاریه را سکه‌های سیمین تشکیل می‌داد و از آنجا که در این دوره بر اساس منافع بریتانیا و برخی از کشورهای قدرتمند وقت، ارزش سیم در بازار جهانی بخصوص در آسیا رو به کاهش بود و به تبع از آن ارزش سیم در بازار ایران پیوسته پایین می‌آمد، این روند بر پول ایران اثر مستقیم داشت و در این رهگذر لطمه بزرگی بر پایه اقتصاد و سازمان امور مالی کشور وارد و ایران را دچار بحران شدید پولی نمود.

سکه‌های مسین
مس قدیمترین فلزیست که توسط بشر کشف شده‌است. استفاده انسان از این فلز به حدو شش یا هفت هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. ایرانیان نیز از زمان‌های بسیار دور با مس آشنا بوده‌اند. درباب پیشینه کاربرد این فلز در ایران نویسنده کتاب «تاریخ سکه» آورده‌است: «برای اولین بار در حدود هزاره پنجم پیش از میلاد فلز مس در ایران مورد استفاده قرار گرفت.»

پیش از اسلام در ایران سکه‌های مسی در میان مردم رایج بوده و پس از اسلام نیز تا دوران قاجاریه و حتی مدتی از دوره پهلوی این نوع سکه نقش مهمی را در امر دادو ستد مردم دارا بوده‌است. البته این سکه جزو کم بهاترین پول در جریان بوده و از آنجا که رنگ پول‌های مسی پس از مدتی سیاه می‌شده، بدانها «پول سیاه» می‌گفتند و آن را در مقابل «پول سفید» به کار می‌بردند که منظور سکه‌های سیمین بوده‌است.

سکه‌های مسی به خصوص در دوره ناصرالدین شاه و بعد از آن تا پایان سلسله قاجاریه نوسان زیادی داشت و ارزش آن نسبت به پولهای دیگر ثابت نبود و پیوسته تغییر می‌کرد. به همین جهت نمی‌توان درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید ارزش سکه‌های مسی را نسبت به دیگر سکه‌ها تعیین نمود. به‌طوری‌که مدام در مناطق مختلف کشور تغییر می‌کرده‌است. در کتاب «وقایع اتفاقیه» اعتماد السلطنه برخی از نوسانات ارزش پولهای مسی را چنین آورده‌است: «درسال ۱۲۹۶ قمری پول سیاه در شیراز و اطراف شیراز خیلی کم شده‌است» و «حال صرف پول سیاه و سفید پانزده شاهی.» و «بیشتر صدمه خلق بواسطه پول سیاه است که قریب صد هزار تومان پول سیاه در شیراز موجود است و پول سفید پیدا نمی‌شود صرف پول سیاه و سفید تومانی سی شاهی است[ سال ۱۳۱۱ قمری!.» و «صرف پول سیاه و سفید تومانی یک قران و سی شاهی است [ سال ۱۳۱۲ قمری!.»و «پول سیاه که حکم شده شصت شاهی که یک قران باشد [ سال ۱۳۱۷قمری!.» در کتاب «افکار اجتماعی و سیاسی» هم شاهدی از کمیابی پول سیاه در اواخر حکومت قاجاریان آورده‌است: «براثر کمیابی پول سیاه که رواج مملکت است. معاملات رعیت مسدود شده‌است.» با بررسی سکه‌های مسین قاجاریه و مقایسه آن‌ها با سکه‌های زرین و سیمین این دوره نتایج جالب توجهی آشکار می‌گردد که می‌توان آن موارد را این‌گونه جمع‌بندی کرد: الف – وزن سکه‌های مسی غالباً بیشتر از دیگر سکه هاست. ب – در این دوره نیز مانند ادوار پیش سکه‌های مسی دارای تصاویر حیواناتی نظیر شیر، فیل، گوزن، طاووس، ماهی و… و نیز تصویر خورشید، ستاره و… می‌باشد. ج – بر بیشتر آن‌ها به خصوص در دوره‌های محمد شاه و ناصرالدین شاه واژه «فلوس» ضرب شده‌است. د – در این دوران سکه‌های مسی را به نام‌های غاز، کلوار، پاپتی، جندک، قمری، عباسی، صناری و… می‌خواندند.

نکته بسیار مهمی که باید از خصوصیات سکه‌های مسین برشمرد فراوانی این سکه‌ها و دارا بودن نقوش حیوانات مختلف است که پیوسته توانسته‌است علاقه‌مندان این رشته علمی را در کشف حقایق زندگی پیشینیان یاری دهد و پر مسلم است که این خود جاذبه هنری و فلکوری بسیار با ارزشی را برای سکه‌های مسین ایجاد نموده‌است. بانو ملکزاده بیانی نیز اشاره‌ای به نقوش سکه‌های مسی دارد او در کتاب «تاریخ سکه» می‌نویسد: «پیکر حیواناتی که بر این سکه‌ها هست همان حیوانات زمان هخامنشیان و ساسانیان است.» نکته دیگری که از سکه‌های مسی می‌توان بدان اشاره کرد، اینکه چون ضرب این نوع سکه‌ها در اختیار حکمرانان محلی بوده‌است این امر برای آنان یک منبع کسب درآمد کلان به حساب می‌آمده بدین ترتیب که به فرمان ایشان هر از گاهی به هر بهانه‌ای که دست می‌داد، نظیر فرارسیدن اعیاد و جشنها و… سکه‌های مسی قدیم به بهای کم جمع‌آوری می‌شد و سکه‌های جدید الضرب به بهای بیشتر میان مردم پخش می‌گردید و از این طریق مابه التفاوت سکه‌های قدیم و جدید که سرمایه کلانی را تشکیل می‌داد از مردم کسب می‌کردند. در پایان یادآور می‌شود که شاردن جهانگرد فرانسوی از قول «پلینیوس» می‌نویسد: «نخستین کسی که در روم از مس سکه زد پادشاه سوریوس بود.

دوره‌های تاریخی سکه در ایران
سکه‌های ایرانی را می‌توان به دو دوره شاخص، پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم کرد. راجع به دوره اول یعنی پیش از اسلام دانشمند معاصر روانشاد پورداود در زمینه سابقه آشنایی ایرانیان با سکه می‌گوید که پیش از هخامنشیان، در زمان پادشاهای «هووخشتر» میان دولتهای ماد و لیدی جنگ در گرفت. اما پس از مرگ او به هنگام سلطنت پسرش بین دو کشور صلح برقرار شد و سپس پسر «هووخشتر» با دختر پادشاه لیدی ازدواج کرد و از این پس روابط بازرگانی نیز میان دو کشور برقرار شد و از آنجا که در آن روزگار در لیدی سکه رواج داشت بنابراین می‌بایست در این زمان، ایرانیان نیز سکه‌های لیدیایی را به کار گرفته باشند. منظور از بیان این مطلب، اشاره بدین نکته بود که آشنایی ایرانیان با سکه به دوران مادها می‌رسد، و این آشنایی کماکان ادامه می‌یابد، تا اینکه در سال ۵۴۶ پیش از میلاد در دوره سلطنت کورش، کشور لیدی به تصرف ایرانیان درآمد، و بدیهی است در این زمان، ضرابخانه لیدی که بخشی از سرزمین پهناور هخامنشیان شده بود، به کار خود یعنی ضرب سکه ادامه می‌داد.

اما هنوز هم سکه توسط خود ایرانیان ضرب نمی‌گردید، تا اینکه سرانجام در دوره داریوش اول سومین پادشاه خاندان هخامنشی (۵۲۱ تا ۴۸۵ پیش از میلاد) به فرمان وی اولین سکه‌های زرین «دریک» و سیمین «شکل» که شهرت جهانی یافتند، ضرب گردید. سکه‌هایی که مردم می‌توانستند آن‌ها را به راحتی در تمام سرزمین پهناور ایران یعنی از مصر تا هندوستان که بخش عظیمی از جهان آنروز را تشکیل می‌داد به کار برند و از این بابت مشکلاتی که میان قومها و ایالتهای مختلف ایران در امر داد و ستد وجود داشت، بر طرف گردید. سکه «دریک» زرین فقط به فرمان شخص پادشاه ضرب می‌شد و نویسندگان یونانی آن را به نام خود داریوش «دریکوس» خوانده‌اند. لیکن سکه‌های سیمین چنین وضعی نداشت. داریوش اجازه داده بود، تا ساتراپهای او سکه‌های سیمین مورد نیاز را در ضرابخانه‌های واقع درقلمرو فرمانروایی خود ضرب نمایند. خاطر نشان شود که نسبت ارزش میان سکه‌های زرین و سیمینی یک به ده بود.

ضرب سکه در ایران از زمان داریوش که اولین سکه ایرانی ضرب گردید، تا امروز ادامه یافت و ضرابخانه‌ها پیوسته گسترش و پیشرفت نموده و با گذشت زمان تکنیک ضرب سکه تکامل یافته‌است. در دوره دوم، یعنی دوره پس از اسلام، اولین سکه اسلامی که در ایران نیز به کار می‌رفت، سکه درهم سیمین عبدالملک بن مروان است که در سال ۷۵ هجری به تقلدی از درهم ساسانیان ضرب شد. و تا این تاریخ در ایران سکه‌های ساسانی با انگ جدید درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید (سکه‌های عربی – ساسانی) و در دیگر قسمت‌های قلمرو اسلامی علاوه بر این سکه‌ها، سکه‌های رومی نیز متداول بود یادآوری این نکته ضروری است که سکه‌های ساسانی تا سال‌های بعد یعنی سال ۱۸۰ هجری نیز در طبرستان به کار می‌رفت. پس از ضرب سکه‌های اسلامی، درایران نیز ضرابخانه‌ها سکه‌ها را به گونه اسلامی و با همان مشخصات سکه‌های دیگر سرزمین‌های اسلامی ضرب می‌کردند. بدیهی است در حکومتهای مختلف بنا بر مقتضای سیاست و سلیقه فرمانروایان تغییراتی جزیی و کلی در نوشته و دیگر خصیصه‌های سکه پدید می‌آمد.

سکه‌زنی در ایران باستان
هخامنشیان (۳۳۱ –۵۵۰ ق. م)، قبل از شناسایی واحد تبادل نقره و برنز هخامنشیان در بابل سیستم وزن بر اساس Še ۱۶۰ Še = ۱ shglu 60 siglu = ۱manu 66 mauu = ۶۰ Pownds پس هر manu تقریباً معادل یک پوند است. بعضی بر این باورند که در آسیای غربی قدیمترین سکه زنی در قرن ۶ قبل از میلاد در ساردیس لیدیه ثبت شده‌است. از اولین مثالها الکتروم، آلیاژی طبیعی از طلا و نقره بوده‌است.

بر این باور اولین سکه‌های طلای خالص و نقره خالص در همان ضرابخانه تولید شده‌است. آن‌ها تصویر روبرویی از یک شیر و یک گاو نر را در روی سکه و دو مربع حک شده بر پشت سکه ضرب می‌کردند که عموماً سمبلی بوده که همراه نام پارسه وجود داشته. به این دلیل و به دلایل دیگر در بین بعضی دانشمندان اختلاف نظر وجود دارد. بعضی معتقدند که این سکه‌ها پس از فتح کشور ساردیس توسط کورش در ۵۴۷ تولید شده‌اند. برخی دیگر همچنان برسر همان نظریه قدیمی هستند که دست کم سکه‌های طلا متعلق به زمان‌های قدیم تر، در طول پادشاهای فرمانروای لیدیه کرسوس می‌باشد. مرجعهای متعددی در متون قدیمی یونان بر وجود سکه‌های طلای کرزوس دلالت دارند که باور بر این است که تنها همین سکه‌ها مقصود بوده‌است. در هر حال این سکه‌ها در تاریخی مابین قرن ششم قبل از میلاد و سال‌های ۵۰۰ و ۵۲۱ ثبت شده‌اند. از حدود سال‌های ۵۰۰ قبل از میلاد سری دیگری در دست است که بی شک سکه‌های امپراتوری ایران هستند. که یونانیها به آنان سکه دریک (طلا) و سیگلوی (نقره) می‌گویند، هر دو با این مشخصه که کمانداری بر روی سکه ضرب شده‌است. هدف ساختن یک شکل متحد استاندارد از ارزش‌های امپراتوری بوده‌است و به نقل از هرودت برای نشان دادن قدرت شخصی داریوش: که خاطره‌ای از خود برجاگذارد که هیچ پادشاهی تاکنون چنین نبوده…. او طلا را تا حد نهایت تخصیص می‌کرد و سکه‌های خالص ضرب می‌کرد. ضرب سکه دریک تا زمان کشورگشایی توسط اسکندر در سال ۳۳۱ ادامه یافت و شاید حتی در زیر سلطه او نیز. اما تولید سکه‌های نقره به نظر می‌رسد در اوایل قرن چهارم متوقف شده. اما داریوش اصلاحات خاصی بوجود آورد. به عنوان مثال یک سند از جنس پاپیروس متعلق به مصر به تاریخ قرن ۵ قبل از میلاد تأیید می‌کند که کالاها بر ساس وزن (سنگ) مخصوص شاه پرداخت می‌شود. سکه دریک ۴/۸ گرم وزن داشته و ٪۹۸ طلایی خالص بوده. سیگلو shgloi ۲/۱۱ گرم وزن داشته و محتوای نقره بالای ٪۹۰ بوده‌است، ۲۰ سکه sigloi با ۱ سکه Poric برابر بوده. نسبت ارزش نقره و طلا به صورت نظری ۱/۳/۱۳ بوده. سکه‌های نقره به واحدهای و هم ضرب می‌شده‌اند سکه‌های doric و sigloi دریک و سیگل سکه‌های تجاری بودند که معمولاً از نظر وزن، خلوص و حتی طرح به عنوان سرمشق از جلوه و وجهه خاصی برخوردار بودند. سکه‌های در یک دریک به عنوان واحد طلای استاندارد درمیان غرب امپراتوری موجود بوده، اما در قرن پنجم، ضرابخانه طلای دیگری دربابل تأسیس شد و شاید تعدادی ضرابخانه دیگر در قرن ۴ موجود بوده.

به نظر می‌رسد که نسبت زیادی از پول رایج هخامنشیان به اختصاص تجهیزات نظامی ضرب می‌شده. طلا برای نیروی زمینی و نقره برای نیروی دریایی. دید کنجکاو ممکن است این ذهنیت را به وجود آورد که نقش پول رایج نواحی مدیترانه بوده‌است، جایی که نیروی زمینی ارتش رأساًً در آسیای غربی وارد عمل می‌شده، در حالیکه در این نواحی طلا ارجحیت داشته. سکه و پول پادشاهی هخامنشی نه منحصربه‌فرد بوده و نه وسیله مبادله همگانی در امپراتوری. در هر حال در آغاز این سکه احتمالاً در خود لیدیه مورد استفاده بوده (با این وجود که سکه‌های طلای دریک حدود قرن ششم در تخت جمشید یافت شدند) در قرن ۴ و ۵ استفاده سکه به شرق هم گسترش یافت. معاملات ادامه پیدا کرد حتی تا جاییکه شمش طلا و نقره مورد استفاده قرار می‌گرفت. وزن از طریق وسایل کوچکی هم ارزش جنس مورد معامله تشخیص داده می‌شد. حجم انتقال کالاها ادامه پیدا کرد تا به معاملات غیرقابل معاوضه رسید مانند: باج، مالیات و هدایای تبلیغاتی. از قرن ششم تا چهارم سکه رایج زمان از غرب تا یونان و ایتالیا، از جنوب و از شرق در امتداد ساحل مدیترانه تا شهرهای ایالات سوریه و تا دیکتاتوری مصر گسترش یافت. سکه تترا دراخمای آتن و بعضی سکه‌های یونانی دیگر به‌طور وسیعی در ایالات تحت فرماندهی پارس مورد استفاده قرار گرفت.

در مرکز بازرگانی از آن‌ها به جای پول استفاده می‌شود (هر کدام با توجه به ارزش خود) اما گاهی به جای گونه‌های دیگر شمش شمرده می‌شده و در انبارها به صورت مخلوط با شمشهای نقره از انواع مختلف یافت می‌شد. با وجود اینکه اطلاعات اندکی از سازماندهی و کارایی ضرابخانه‌های دوران هخامنشیان در دست است. این موضوع واضح است که امپراتوران حق خود می‌دانستند که سکه‌های طلا در امپراتوری خود داشته باشند و دیکتاتوری و خراجگیری به آن‌ها این حق را داده که آن‌ها سکه‌های نقره برای غیر محلی به نام خود داشته باشند هر چند هم بر اساس اصلاحات استاندارد وزن، درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید که از پادشاهی باختری خوارزم و سغد گرفته شده پایه بندی شده‌اند. درمقابل، در فلات ایران – افغان، تجارت به صورت گسترده‌ای به‌وسیله معاملات شمش هدایت می‌شود (شمشهای نقره به عنوان وزن استاندارد و سکه نیم اونس طلا به عنوان واحد شمارش) دریک و سیگل از نظر ظاهر به همان شمایل هخامنشی باقی‌ماند، با نقش مهر بدون نوشته دریک قسمت اما سکه زنی در سواحل مدیترانه دارای شکل جدیدتر و آشناتری با نقشهای در دو طرف و نوشته‌هایی معرف صاحب اختیار ثبت، با وجود استقبال زیاد از سکه‌های هخامنشی، گسترش روابط پولی کردن به وسیله حدود موجود گونه‌ها به شدت باز ایستاد.

هیچ معدن طلا و نقره مهمی در ایران موجود نبود و حتی مس نیز گاهی وارد می‌شد. هخامنشیان به‌طور مثال فلزات سخت را ذوب می‌کردند و در ظرفهایی می‌ریختند قالبها شکسته می‌شود و شمشها به انبارها می‌رفت. در نتیجه با اینکه مالیات به واحدهای پولی تعبیر شد پرداخت‌های حقیقی معمولاً از نوع کالا بود. درقصر داریوش در تخت جمشید کارگران با اجناس حقوق می‌گرفتند (به‌وسیله کالا). بره و آهو مقیاس بودند ۱ بره در ازای ۳ shelcel، ۱ اکوزه تواب برابر ۱ shelced در ازای کارهای رسمی نیز به جای وجه نقد از محصولات زمین پرداخت می‌شد. از یک کتیبه یافته در تخت جمشید این چنین دریافت شده که در طول دوران خشایار شاه؟ (۶۵-۴۸ق. م) حقوق نقداً پرداخت می‌شد و در اواخر امپراتوری اش . اما پرداخت حقوق از آن پس به صورت کالا درآمد. رونان گریشمن این سیستم را با سیستم اسکندر (۲۳-۳۵۶ ق. م) مقایسه می‌کند. کسی که به جای انبار کردن شمشهایی که از هخامنشیان جمع‌آوری کرده بود آن‌ها را دربین سردارانش تقسیم کرد.

هخامنشیان
سکه‌های هخامنشی عبارت‌اند از دریک سکه طلا به وزن ۴۱/۸ گرم و سیکل (شکل) نقره به وزن ۶۰/۵ گرم و به‌طوری‌که قبلاً اشاره شد، داریوش اول مانند کروزس پادشاه لیدی برای سکه تناسب یک طلا به نقره را برگزید و این ترتیب از هر حیث، معقول بود، زیرا ترتیبی است که در آن زمان در تمام شهرهای یونانی و آسیای صغیر و قبرس و فنیقیه که دارای سکه بودند، معمول بود. در دوره داریوش سوم، دو دریکی که به وزن ۸۰/۱۶ گرم و نیم دریکی که نصف دریک بود و از لحاظ نقش نیز مختصر تفاوتی با دریک و سیکل داشت، ایجاد گردید. بر پشت سکه‌های دریک و شکل، معمولاً فرورفتگی نامنظم مربع یا مربع مستطیل وجو دارد که در بعضی از این فرورفتگیها اگر دقت شود نقش دیده می‌شود. بعضی از سکه شناسان در تحقیقات خود اشاره به نقوشی مانند حیوان خوابیده یا سر حیوان، یا سر اسب یا پرنده یا ماهی نموده‌اند. در مجموعه سکه‌های «هخامنشی» (ارنست بابلون) سکه‌ای است که در فرورفتگی پشت آن به‌طور وضوح نقش قسمت جلوی کشتی دیده می‌شود. این سکه ضرب شهر کاری، در آسیای صغیر است، زیرا یک حرف که علامت این منطقه‌است، بر روی آن نقر است.

بر روی تعدادی از سکه‌های شاهی هخامنشی نیز علائم و نشانه‌هایی موجود است که بتوان آن‌ها را به واسطه تفاوتی درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید که با علائم سکه‌های ضرب شده در شهرهای لیبی، یا مفیلی یا کیلیکیه دارند، ضرابخانه شهری را که سکه در آن ضرب گردیده تعیین نمود. به جز این نشانه‌ها، علائم دیگر به انضمام حروف نیز گاهی بر روی دو دریکی‌ها مشاهده می‌گردد که چون این علائم بر روی سکه‌های ماژه که در بابل پس از دوران هخامنشی در مدت فرمانروایی خود ضرب زده و بر روی چند سکه اسکندر و سلوکوس اول دیده شده‌است، می‌توان یقین داشت که این سکه‌های دو دریکی پس از دوره هخامنشی ضرب زده شده و محل ضرب بابل بوده‌است. بر سکه‌های دو دریکی، یا شیارهای مواج با نقش دو هلال یا نقش قسمت جلو کشتی دیده می‌شود. و بر سکه‌های دریک داریوش سوم، تصویر شاهنشاه مانند شاهنشاهان قبل از او نیزه به دست ندارد، بلکه به جای نیزه خنجر به دست گرفته‌است. سکه‌های شاهنشاهی در کلیه ممالک مجاور بخصوص یونان زیاد رواج داشت، به‌طوری‌که بانکداران خارجی با رغبت زیاد پول هخامنشی را می‌پذیرفتند و قسمت مهمی از معاملات بانکی خود را با آن انجام می‌دادند. اکنون به اختصار دربارهٔ سکه هر یک از شاهنشاهان توضیح داده می‌شود، ولی چون نقش همه آن‌ها به طرز کماندار پارسی است، از مکرر گویی دربارهٔ اندام و انواع سلاح آن‌ها صرفنظر می‌کنیم و فقط به شرح تصویر نیم رخ هر یک می‌پردازیم. بنابر تحقیقات جدیدی که دربارهٔ سکه‌های هخامنشی توسط سکه‌شناس نامی آقای رابینسون پس از کشف گنجینه هخامنشی در ازمیر در سال ۱۹۵۱ انجام گردیده‌است، این نظریه صحیح به نظر می‌رسد که سکه‌های اولیه این دوره دارای نقش نیم تنه شاه یا نقش شاه در حال کمان کشیدن است و نوع دیگر که نیزه به دست دارد، از دوره خشایارشا به بعد ضرب گردیده‌است.

داریوش اول (۲۸۶-۵۲۱ ق. م)
روی سکه – نقش نیم تنه داریوش اول و نیم رخ شاهنشاه با ریش بلند که تا روی سینه آمده و بینی کشیده و متناسب و موهایی که بر پشت گردن گرد آمده‌است و بر روی سر تاج نسبتاً کوتاهی که دارای پنج کنگره می‌باشد، دیده می‌شود. پشت سکه – فرو رفتگی نامنظم (نقره) وزن سکه – ۴۵/۵ گرم سکه نقره دیگری از داریوش اول که روی آن شاهنشاه هخامنشی به صورت کماندار و در حال کمان کشیدن نقر گردیده‌است. خشایار شا (۴۶۵-۴۸۶ ق. م) روی سکه – نقش معمولی سکه‌های شاهنشاهی، اختلاف تصویر این شاهنشاه با تصویر داریوش اول به واسطه بزرگی سر و برجستگی گونه و ریش بلند نوک تیز واضح است. پشت سکه – فرو رفتگی نامنظم مستطیلی شکل (نقره) وزن سکه – ۵۵/۵ گرم دریک خشایارشا به همین طرح و به وزن ۴۰/۸ گرم است. اردشیر اول (۴۲۲-۲۶۵ ق. م) سکه‌های اردشیر اول با جزییات کمی نسبت به سکه‌های پدرش خشایارشا اختلاف مختصر دارد. روی سکه – نقش معمولی سکه‌های شاهنشاهی، تاج کمی بلندتر از تاج خشایارشا و ریش مرتب مستقیم تا روی سینه آمده‌است و موهای سر در پشت گردن برگشته و انبوه می‌باشد. پشت سکه – فرو رفتگی نامنظم در وسط (نقره) وزن – ۵ گرم خشایارشا دوم پسر اردشیر اول (۴۲۴ ق. م) از خشایارشا دوم سکه‌ای به دست نیامده، زیرا مدت سلطنت او بیش از چند ماه نبوده‌است. داریوش دوم (۴۰۴ – ۴۲۴ ق. م) روی سکه (نقش معمولی سکه‌های شاهنشاهی، نیم رخ داریوش دوم با ریش مجعد و درهم و موهای ترک ترک که در پشت گردن به موازات هم ریخته شده‌است و بر روی سر وی تاج بلند با دندانه‌های نوک تیز قرار دارد و قیافه او شکسته و پیر است. پشت سکه – مانند سکه‌های اردشیر اول است. وزن – ۹۵/۴ گرم اردشیر دوم (۳۵۸ – ۴۰۴ ق. م) برای تمیز دادن سکه‌های اردشیر دوم و صحت تشخیص آنها، بهترین وسیله مقایسه آنهاست با سکه‌های سلاطین یا ساتراپهای آن دوره، چنان‌که ازروی سکه‌های شاه صیدا، استراتون اول و تیسافرن و ساتراپ سارد (که در یک طرف سکه تصویر این شاهنشاه منقوش است) می‌توان سکه‌های اردشیر دوم را به خوبی تشخیص داد و تنظیم کرد. روی سکه – نقش معمولی سکه‌های شاهنشاهی، نیم رخ اردشیر دوم با تاج کوتاه و موهای جمع شده در پشت گردن، بر خلاف معمول سکه‌ای از اردشیر دوم به دست آمده که او را در حال کشیدن کمان نشان می‌دهد. پشت سکه – کنده کاری نامنظم مربعی شکل اردشیر سوم (۳۳۶ – ۳۵۸ ق. م) روی سکه – نقش معمولی سکه‌های شاهنشاهی، نیم رخ اردشیر با ریش بلند نوک تیز با موهای پر پشت که گوشها و پشت گردن را به خوبی پوشانده‌است و تشخیص سکه‌های این شاهنشاه با مقایسه سکه‌های سلاطین ممالک تابع مثل اوراگوراس دوم که دریک طرف سکه نقش اردشیر سوم می‌باشد، بسیار سهل است. پشت سکه – فرو رفتگی نامنظم (درکتاب دمرگان سکه‌ای از این شاهنشاه موجود است که به جای آنکه مانند معمول نیزه به دست داشته باشد، دستش را بلند کرده‌است.) آرسس (۳۳۶ ق. م) این شاهزاده که پس از مرگ پدر برای مدت کوتاهی به سرپرستی خواجه به سلطنت رسید و به دست همان خواجه کشته شد، به‌طور یقین دارای سکه بوده‌است و به همین دلیل ارنست بابلون چند سکه نقره هخامنشی را که نقش معمولی شاهنشاه را با صورتی عریض و بینی بزرگ و ریش بلند دارد، به او منتسب می‌داند. درمجموعه موزه ایران باستان نیز سکه نقره‌ای آز آرسس موجود است داریوش سوم (۳۳۱ – ۳۳۶ ق. م) این شاهنشاه علاوه بر دریک و شکل دو دریکی و نیم دریکی نیز سکه زده و نقش روی سکه بیشتر به وضع معمولی می‌باشد. گاهی کماندار که شخص شاهنشاه است، به جای نیزه خنجر به دست گرفته‌است در پشت سکه برای نخستین بار به جای مربع فرو رفته نامنظم، هلال و برجستگیهای موجی شکل یا قسمتی از بدنه کشتی نقر گردیده‌است. تصویر این شاهنشاه که آخرین شاهنشاه هخامنشی است، بر روی سکه‌های سلاطین تابع و ساتراپهای آن دوره از جمله ممنون مشاهده می‌شود. سکه‌های این شاهنشاه پس از انقراض امپراتوری هخامنشی نیز رایج بوده و مانند مظهر ملیت ایران تا مدتی ضرب آن‌ها ادامه داشته‌است. سکه‌های فرمانروایان (ساتراپ) هخامنشی در قسمت‌های قبل تذکر داده شد که در دوره هخامنشی علاوه بر سکه‌های شاهی که در ضرابخانه‌های سلطنتی تهیه می‌شد، ساتراپها نیز که نماینده شاهنشاه بودند، اغلب اجازه سکه زدن را داشتند. بخصوص در مواقعی که مأموریت جنگی و فرماندهی به آنان محول می‌گردید. متأسفانه تا به حال سکه‌های تمام ساتراپهایی که نامشان درتاریخ ضبط است، به دست نیامده‌است، درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید ولی از آن عده که دارای سکه هستند، بیشتر ساتراپهایی می‌باشند که در ایالات غربی شاهنشاهی مأموریت داشته‌اند. و معمولاً نوشته سکه‌های ساتراپی به خط آرامی است، خط آرامی در دوره هخامنشی بسیار رایج و خط میخی مخصوص کتیبه بوده‌است، ولی نوشته روی مهر داریوش که یکی در موزه بریتانیا و دیگری در موزه ایران باستان است، به خط میخی است و به‌طور کلی در روی سکه تا به حال این خط دیده نشده‌است. ساتراپهایی که سکه‌های آن‌ها به دست آمده بدین قرارند:

تیسافرن
تیسافرن پسر ویدرن برادر استاتیرا زن اردشیر دوم بوده‌است. پس از آنکه ولی لیدی پیسوتنس را که به فکر استقلال افتاده بود با حسن تدبیر وادار به تسلیم و آن غائله را رفع کرد، داریوش دوم از طرف شاهنشاه وقت به فرمانروایی لیدی منصوب گردید. وی در دوره فرمانروایی خود در جنگ با اسپارت در سال ۴۱۱ ق. م . در شهر آسپاندوس که مقر تمرکز قوای بحری بود و بعد در جنگ با درسیلیداس در سال ۳۹۵ در شهرهای ایازو و کاری سکه زد. بعضی از این سکه‌ها از لحاظ هنری قابل توجه بوده و قطعاً عمل یکی از بهترین هنرمندان آن دوره می‌باشد. چهار درهمی نقره روی سکه – نیم رخ تیسافرن با کلاه پارسی پشت سکه – تصویر اردشیر دوم به طرز کماندار پارسی که پشت سر او چنگ قرار دارد و بالای سر به خط یونانی یعنی شاهنشاه نوشته شده‌است. یک سکه بسیار ممتاز از تیسافرن در مجموعه موزه انگلستان موجود است که آن را می‌توان جزو شاهکارهای هنری شمرد، دریک طرف نیم رخ او با کلاه پارسی و در طرف دیگر چنگی منقوش است. سکه دیگری از این فرمانروای پارسی موجود است که مربوط به زمانی است که وی در سرزمین‌های یونانی نشین پیشروی داشته‌است. در روی سکه تصویر تیسافرن با کلاه پارسی با قیافه بسیار نجیب نقش شده و در پشت سکه جغد که یکی از مظاهر شهرهای یونان است، نقر است.

فرناباذ
فرناباذ بعد از پدرش فرناس (۳۷۴-۴۱۲ ق. م) به فرمان داریوش دوم فرمانروای فریگیه گردید. در موقع بروز اختلاف بین اسپارتی‌ها و ایرانی‌ها که تیسافرن از طرف شاهنشاه فرمانروانی با قدرت تمام آسیای صغیر و لیدی مأمور دفاع بود، فرناباذ نزد او رفته اظهار اطاعت نمود و حاضر شد برای حفظ ایالات ایران از دستبرد اسپارتی‌ها کمک دهد، از این راه تیسافرن به کاری رفت و آماده جنگ شد و چنان‌که دربارهٔ تیسافرن قبلاً گفته شد، او صلاح ندید که جنگ ادامه یابد و قرار داد متارکه منعقد گردید. پس از مدتی آژزیلاس پادشاه اسپارت عازم افز شد و بعد داخل فریگیه گردید و چند شهر را تصرف نمود، ولی در آن موقع فرناباذ فرمان حمله داد و صفوف یونانی را در هم شکست. فرناباذ وقتی درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید شهر سیزیک را از یونانی‌ها پس گرفت، بدین مناسب (۴۱۱ق. م) سکه زد. از سکه‌های این دوره تا به حال فقط یک سکه دیده شده‌است. این سکه در نوع خود بی‌نظیر است و دارای نقش بسیار ممتازی است و به‌طور قطع سر سکه آن را هنرمند چیره‌دستی تهیه کرده‌است. روی سکه – نیم رخ فرناباذ با کلاه پارسی و نوشته نام او به خط یونانی قرار دارد. پشت سکه – طرح دماغه کشتی و در زیر آن ماهی نقر است فرناباذ به امر اردشیر دوم با کنن دریاسالار آتنی بر ضد اسپارت وارد مبارزه شد. وی علاوه برسمت فرمانروایی فریگیه، فرماندهی قوای بحری را نیز داشت. فرناباذ در مدت بسیار کمی بحریه اسپارت را مغلوب نمود، حتی دامنه جنگ را به لاسدمون کشاند و بعد از آنجا به کرنت رفت و مورد استقبال اهالی که او را ناجی خود می‌دانستند، قرار گرفت. فرناباذ برای تهیه قوای بحری و جنگ با اسپارت درشهرهای کیلیکیه در سال ۳۹۳ و ۳۹۲ ق. م سکه زد و این سکه‌ها با سکه‌های قبلی که در سیریک زده شد اختلاف دارند.

تریباذ
تریباذ نایب السلطنه ارمنستان بود که در سال ۳۹۳ ق. م به حکومت سارد و بعد به فرماندهی کل قوا منصوب گردید. صلح انتالسیداس در سال ۳۸۹ ق. م توسط او انجام گرفت و بعد از طرف شاهنشاه مأموریت پیدا کرد که با اوراگوس پادشاه سالامین بجنگد، در این فرماندهی (۳۸۴ – ۳۸۶ ق.م) احتیاجات جنگی در شهرهای کیلیکیه مانند ایسوس (مالوس) و تارس سکه زد. روی اغلب سکه‌ها یک طرف سر هرکول یا بعل یا اهورامزدا و در طرف دیگر تصویر نیم رخ تریباذ که کلاه پارسی به سر دارد منقور است. روی سکه – سر هرکول پشت سکه – نیم رخ تریباذ با کلاه پارسی که در پشت سر او کلمه یونانی MAΛ (نام شهر مالوس) نوشته شده‌است. داتام داتام پسر کامیسار فرمانروای کیلیکیه بود. پس از کشته شدن پدرش در سال ۳۸۶ ق. م جانشین او گردید و رشادت و لیاقت خود را در دستگیری پادشاه پافلاگونی که با اردشیر دوم مخالفت می‌کرد، به ثبوت رسانید . بدین سبب مورد توجه قرار گرفت و اردشیر دوم او را به واسطه لیاقتش مأمور کرد که در لشکرکشی فرناباذ به مصر شرکت کند (۳۷۴ ق. م) و به او همان اختیار را داد که به سردار دیگر داده بود. پس از چندی شاهنشاه فرناباذ را احضار کرد و فرماندهی قوارا به داتام تعویض کرد، بعد او را مأمور جنگ با آس پیس ساتراپ کانائونی نمود که دانام او را اسیر نموده به دربار فرستاد. چون داتام بسیار مورد توجه اردشیر قرار گرفت، درباریان بر او حسد برده عهد بستند که او را بکشند، ولی یک نفر داتام را مطلع نمود و چون او بر جان خود هراسناک گردید، از خدمت دست کشیده به طرف کاپادوکیه رفت و پافلاگونی را نیز تسخیر ساخت. اردشیر چون از یاغی شدن داتام مطلع گردید، یکی از سرداران خود را به نام اتوفرادات مأمور جنگ با او نمود، ولی در محاربات تفوق با داتام بود. از این رو اتوفرادات که نتیجه جنگ را به نفع خود نمی‌دید، با او وارد مذاکره شد و صلح انجام پذیرفت. ولی اردشیر دوم نسبت به داتام بسیار خشمگین بود تا آنکه به واسطه خیانت یکی از نزدیکان خود کشته شد. بر روی غالب سکه‌های او نقش بعل خدای فنیقی که عصای قدرت یا تیر و کمان یا یک خوشه انگور به دست دارد، دیده می‌شود. در جزو سکه‌های داتام آنچه جالبتر است، سکه کوچکی است که نقش اردشیر دوم شاهنشاه ایران بر روی آن و بر پشت سکه تصویر داتام نقر است. استاتر پارسی وزن – ۷۰/۱۰ گرم روی سکه – خدای بعل نشسته و یک خوشه انگور به دست چپ گرفته‌است. نوشته – به خط آرامی پشت سکه – دو الهه مقابل یکدیگر ایستاده‌اند و در بین آن‌ها آتشدان قرار دارد. درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید مازه مازه یا مازایوس در حدود سی سال (۳۲۸- ۳۶۲ ق. م) فرمانروایی کیلیکیه و ده سال حکومت سوریه را داشت و بعد به فرمانروایی بابل منصوب شد و در دوره حکومت او بود که اسکندر به بابل حمله نمود. و این مرد از برای، حفظ مقام، شرافت را زیر پا گذاشته به استقبال اسکندر شتافت و اظهار اطاعت کرد و اسکندر هم سردار بزرگ داریوش را که ناجوانمردانه تسلیم شده بود، پذیرفت و مانند گذشته حکومت بابل را به او واگذار کرد و مازه تا آخر عمر یعنی سال ۳۲۸ ق. م به این سمت منصوب بود. سکه‌های او سه نوع است: اول سکه‌هایی که درکیلیکیه ضرب زده شد (از ۳۳۳ تا ۳۶۱ ق. م)، دوم ضرب سوریه و سوم آنهایی که به تقلید چهار درهمی‌های آتن، ضرب بابل است. استاتر پارسی وزن – ۵/۱۰ گرم روی سکه – خدای بعل که خوشه گندم و انگور به دست دارد، بر وری چهارپایه نشسته و نام او به خط آرامی نقر است. پشت سکه – شیری در حال دریدن یک آهوست و نام مازه به خط آرامی در کنار سکه قرار دارد. سکه هشت استاتری منحصربه‌فرد و ممتازی به وزن ۱۰/۴۶ گرم از مازه به دست آمده‌است. تا به حال فقط یک استاتر شبیه به آن دیده شده‌است. نوع دوم که بسیار جالب است و در صیدا ضرب شد، هشت درهمی است که در یک طرف نقش گردونه‌ای که اردشیر سوم بر آن سوار است و در مقال او ارابه ران تسمه‌های چند اسب قوی هیکل که ارابه را می‌کشند، در دست دارد و در پشت گردونه نگهبان مخصوص شاهنشاه سایبان به دست در حرکت است. در کنار سکه به خط آرامی نام فرمانروا نوشته شده‌است. و در طرف دیگر سکه نقش کشتی جنگی بر روی امواج آب منقور است. نوع سوم که در بابل به تقلید سکه‌های آتن ضرب زده شده‌است و قطعاً متعلق به دوره اسکندر می‌باشد، دریک طرف خدای بعل بر روی چهارپایه نشسته و در طرف دیگر شیر در حال راه رفتن و نام مازه به خط آرامی نقر گردیده‌است. سکه کوچکی از مازه به وزن ۶۵/۱ گرم (نیز به دست آمده‌است .)

ارونت
ارونت یکی از شاهزادگان باختر و داماد اردشیر دوم و مدتی فرمانروای قسمتی از ارمنستان و میسی بود. در موقعی که شاهنشاه سرگرم تجهیز قوا برای فرونشاندن شورش چند ایالت غربی بود، ارونت نیز به آن‌ها ملحق گردید و شورشیان او را به فرماندهی کل قوای خود منصوب کردند و طلای فراوانی به او دادند که ارونت به وسیله آن به ضرب سکه پرداخت (۳۶۳. ق. م) ارونت به هم دست‌های خود نیز خیانت کرد و پس از دریافت پول به خیال آنکه پاداش بزرگ‌تری نصیب وی شود و شاهنشاه فرمانروایی درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید نواحی دیگری را به او تفویض کند، تمام شورشیان را گرفته و به دربار فرستاد. بر روی سکه‌های ارونت نقش نیم رخ او با کلاه پارسی و در طرف دیگر آن اسب افسانه‌ای بالدار که از کمر به پایین به شکل ماهی می‌باشد، نقر است.

آبروکوماس
آبروکوماس در حدود سال ۳۶۰ ق. م فرمانروایی سینوپ بوده‌است و قبل از آن در سال ۳۹۰ ق. م اردشیر دوم او را با فرناباذ و تی تروست مأمور جنگ با مصری‌ها نمود. روی سکه – نیم رخ الهه سینوپ و طرف دیگر عقابی که ماهی را با چنگالهایش گرفته و در زیر ماهی به خط آرامی نام فرمانروا نفر است که به واسطه ساییدگی قابل خواندن نمی‌باشد.

آریارات
آرایارات در حدود ۳۵۰ ق. م حکومت سینوپ را داشت و سکه‌های او نظیر سکه‌های آیروکوماس است، فقط درنام اختلاف دارند. در حمله اسکندر به ایران، آریارات از هرج و مرج اوضاع مملکت استفاده کرد کیلیکیه را جزو قلمرو فرمانروایی خود ساخت.

باگوآس
باگوآس یکی از محارم طرف اعتماد اردشیر سوم بود. درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید در موقعی که اردشیر برای تسخیر مجدد مصر اقدام کرد(۳۳۴ ق. م) او را به فرماندهی قسمتی از سپاه برگزید. باگوآس در این موقع به ضرب سکه اقدام نمود و در حقیقت برای اولین بار توسط او سکه درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید در مصر زده شده‌است، زیرا تا آن زمان مصری‌ها سکه نداشتند و فلزات را بنابر وزن به کار می‌بردند و اگر سکه‌های یونانی یا شاهنشاهی و ممالک تابعه و ایالتی به دستشان می‌رسید، مانند قطعه فلز، به وسیله ترازو می‌کشیدند و سپس مورد معامله قرار می‌دادند. سکه باگوآس مانند سکه‌های صیدا در یک طرف نقش کشتی جنگی و در سوی دیگر گردونه‌ای درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید که اردشیر سوم بر آن است و سه اسب آن را می‌کشند، نقر است. در مجموعه موزه ایران باستان سکه‌های کوچکی از باگوآس موجود است که در یک طرف آن نقش کشتی جنگی و در سمت دیگر نقش اردشیر سوم هنگام حمله با خنجر به یک شیر که بر روی پاهای خود بلند شده‌است، دیده می‌شود.

ممنن
مم نن برادر من تور یونانی بود که پس از مرگ بردارش فرماندهی قشون ایران در شهرهای ساحلی دریای اژه با او بود و در سال ۳۳۶ ق. م که قوای مقدونی‌ها برای اولین بار پیشرفتهایی کردند، مم نن آن‌ها را مجبور به عقب‌نشینی نمود و نقاط تصرفی را ازآنها پس گرفت و بعد در جنگ‌های ایران با اسکندر شرکت کرد و در سال ۳۳۴ ق. م در شهر افس سکه زد. روی سکه نقش داریوش سوم به صورت کماندار پارسی و پشت سکه فرو رفتگی نامنظم نقر است.

سپهرداد
سپهرداد فرمانروای سارد و ایالات یونانی در سال ۳۳۴ ق. م در موقع جنگ با اسکندر از طرف داریوش سوم به فرماندهی قوا منصوب شددرباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید  و به ضرب سکه اقدام کرد که تصویر و نام وی بر روی سکه منقور است تا به حال چندین سکه نقره و مس از او به دست آمده‌است که بعضی از سکه شناسان معتقدند که در شهر لامپساک به ضرب رسیده‌است، در صورتی که این شهر جزو حکومت و فرمانروایی سپهرداد نبوده‌است. ولی از آنجایی که او به مناسبت مأموریت در جنک به ضرب سکه اقدام نموده‌است، درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید از این رو ممکن است بنابر مقتضیات و احتیاج در حین عبور سپاه و حمل و نقل وسایل جنگی در این شهر ضرابخانه‌ای دایر کرده باشد. روی سکه – تصویر سپهرداد با کلاه پارسی پشت سکه – نقش اسب بالدار و نام او به خط یونانی سکه‌های سلاطین و امرای تابع دولت هخامنشی نوع دیگری از سکه که در شاهنشاهی هخامنشی رواج داشت، سکه‌های سلاطین و امرای تابع مانند شاهان شهرهای فنیقیه، امرای کاری، پامفیلی و شهرهای یونانی آسیای صغیر بود که اغلب امارت یا سلطنت در خاندان آن‌ها موروثی و زمانی هم که تحت اطاعت دولت هخامنشی در آمدند، استقلال داخلی داشته مانند گذشته به اداره امور خود مشغول و موظف بودند که مالیات بپردازند و در وقت جنگ قشون مجهزی ترتیب دهند که تحت امر شاهنشاه آماده خدمت باشد. بنابراین ضرب سکه مانند سایر امور جنبه داخلی داشته‌است و اینان در کمال آزادی و به هر ترتیب که مایل بودند، به درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید ضرب سکه اقدام می‌کردند. ثمره این آزادی درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید پیدایش انواع سکه‌هایی است که از لحاظ هنری ارزش فراوانی دارند. بر روی بعضی از سکه‌ها مانند سکه شاهان صیدا و کیلیکیه نقش شاهنشاه منقور است و این نقش نماینده برتری این شاهان تابع است بر سایرین و در حکم مهر و عنوانی می‌باشد که شاه نیابت سلطنت آنان را مسجل می‌کند. در موقع جنگ و احتیاجات اضافی به پول، فرمانده یا سرداری که از طرف شاهنشاه یکی از ممالک تابع مأموریت داشت، می‌توانست ضرابخانه جدیدی را راه‌اندازی کند و ضرابخانه محلی وضع معمولی خود را ادامه داده به هیچ وجه مقید نبود که به طرز جدیدی عمل نماید. در این صورت شاهان محلی با آزادی کامل سکه زده‌اند، بدون آنکه تابع شرایط خاصی باشند.

سکه‌های فنیقیه
صیدا در دوره هخامنشی صیدا به واسطه موقعیت خاصی درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید که از لحاظ بحریه داشت، بسیار مورد توجه شاهنشاهان بود، چنان‌که در دوره خشایارشا پادشاه صیدا اولین مقام را احراز کرده بود و بسیار طرف اعتماد و احترام بود. کشتی‌های صیدا مجهزترین و با قدرت‌ترین کشتی‌های آن زمان درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید بوده و قسمت مهمی از بحریه ایران را تشکیل می‌دادند، به این مناسبت اغلب درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید شاهان صیدا ریاست بحریه ایران را داشتند که فرمانروایان فقط بر آنان نظارت می‌کردند. بر روی سکه‌های صیدا بیشتر نقش کشتی جنگی، که مظهر تفوق دریایی است، نقر است و مطالعه انواع سکه‌های صیدا تا قبل از حمله اسکندر و انتساب هر ردیف به یکی از شاهان محلی مبحث بسیار جالبی می‌باشد، زیرا روی اغلب سکه‌ها علامت شهر یا نام شاه به خط آرامی نقر می‌باشد و تا به حال چند سکه که سال ضرب بر روی آن قرار دارد، به دست آمده‌است. سکه‌های صیدا به اوزان مختلف: دواستاترا، نیم استاتر و سکه‌های کوچک (ابول) می‌باشند و جنس فلزدرباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید  از نقره‌است. دواستاتر – سکه‌ای بسیار زیباست که در یک طرف آن نقش کشتی جنگی و در سمت دیگر اردشیر سوم درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید شاهنشاه هخامنشی سوار بر گردونه‌ای می‌باشد که یکی از بزرگان یا شاهزادگان افسار اسب را به دست گرفته‌است و در پشت گردونه شخصی حرکت می‌کند که عصای سلطنت به دست دارد و در بالای سکه دو حرف که علامت نام استراتون دوم است قرار دارد. دواستاتر، به وزن ۴۰/۲۵ گرم است. استاتر – در یک طرف نقش کشتی جنگی با چهار بادبان و سمت دیگر، اردشیر دوم در حال کشیدن کمان ایستاده‌است و در طرفین او درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید در فرو رفتگی درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید سکه نقش نیم تنه بزکوهی و تصویر تمام رخ خدای محلی به صورت غیر واضحی نقر است. استاتر به وزن ۳۰/۷ گرم است. سکه شاهان صیدا به انضمام سکه‌های یکی از شاهان ناشناس که مربوط به سال ۳۷۴ ق. م می‌باشد، به ترتیب عبارت‌اند از: استراتون اول (عبد سترت) استراتون اول مدت ۱۳ سال، از سال ۳۶۲ تا ۳۷۴ ق. م سلطنت کرده‌است و سکه‌های دو استاتری او دو نوعند: نوع اول با نقش گردونه و کشتی جنگی، چنان‌که شرحش گذشت و استاتر نوع دوم با نقش کشتی جنگی با یک ردیف پاروزن که در کنار قلعه‌ای که دارای پنج برج می‌باشد، واقع است و در زیر کشتی دو شیر که پشت به هم دارند، در حرکت‌اند. استاتر استراتون اول: روی سکه – نقش کشتی جنگی بدون پادیان در مقابل قلعه‌ای که دارای چهار برج است و در پایین کشتی دو شیر در جهت مخالف در حرکت‌اند. طرف دیگر سکه اردشیر دوم که خنجر به دست راست دارد ایستاده و با دست چپ یال شیری را که روی دو پا بلند شده‌است گرفته‌است، و در وسط دو حرف که معرف نام عبدسترت می‌باشد، نقر است. سکه‌های کوچکی نیز مربوط به این شاه پیدا شده‌است که نقش کشتی جنگی با قلعه سه برجی درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید بر روی آن نقر است و در پشت سکه اردشیر دوم کمان به دست ایستاده و در دو فرورفتگی نقوش غیر واضحی از سر بزر کوهی و درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید خدای فنیقی به نام بزا نقر می‌باشد. سکه‌ای در مجموعه موزه ایران باستان موجود است درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید که در یک طرف کشتی بر درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید روی امواج آب و در سمت دیگر شاهنشاه در حال کشتن شیری می‌باشد که بر روی دو پا ایستاده‌است. وزن سکه کوچک (ابول) ۸۵/۰ گرم است.

بدسترت
دوره سلطنت این پادشاه شش سال (۳۷۴-۳۸۰ ق. م(می‌باشد. نوع سکه‌های او به طرز معمولی سکه‌های صیداست و سهولت تشخیص آن به واسطه حرف اول نام اوست که بر روی سکه نقر است. درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید استراتون دوم استراتون دوم  درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید از سال ۳۶۲ تا ۳۷۳ ق. م سلطنت کرده و سکه‌های او نظیر سکه‌های شاهان قبلی است.

تن
راجع به دوره سلطنت تن اقوال مختلف گفته شده‌است و سکه شناسان نیز هر یک بنابر سلیقه و تشخیص خود نظر یکی از مورخان قدیم را گرفته و نقل کرده‌اند. در کتاب ایران هخامنشی ارنست بابلون، دوره سلطنت تن دوازده سال (۳۵-۳۶۲ ق. م)، بلافاصله پس از سلطنت استراتون اول ذکر شده‌است. در صورتی که دمرگان تاریخ سلطنت او را از سال ۳۵۱ تا ۳۵۵ دانسته و او را سومین شاهی می‌داند که پس از استراتون اول به سلطنت صیدا رسیده‌است. درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید سکه‌های تن ردیف مرتبی دارد که از دواستاتری به وزن ۲۵ گرم شروع می‌شوددرباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید  و به استاتر (ابول) ۵۰/۰ گرم ختم می‌گردد. بر سکه تن نیز مانند سایر سکه‌های صیدا، نقش گردونه‌ای که شاهنشاه هخامنشی بر آن سوار است درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید با کشتی درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید جنگی یا شاهنشاه در حال کشتن شیر، نقر است. درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید بر روی سکه دو حرف به خط فنیقی که علامت نام تن است (ت ۱۰) دیده می‌شود و بر روی اغلب سکه‌های این پادشاه سال سلطنت او نیز نقر است.

اوراگوراس دوم
سکه‌های صیدای اوراگوس دوم (۳۶۶-۳۴۹ ق. م) مانند سکه‌های معمولی صیداست، یعنی در طرفی کشتی جنگی بدون بادبان با یک ردیف پاروزن بر روی امواج در حرکت است و در سوی دیگر اردشیر سوم در گردونه‌ای که سه اسب آن را می‌کشند ایستاده و ارابه ران و شخصی که در پشت ارابه حرکت می‌کند، به همان ترتیبی است که بر روی سایر دو استاتری‌ها منقوش است. درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید در کنار سکه‌های اوراگوراس علامت نام او (۱-آ) نقر است. درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید از اوراگوراس سکه‌های دواستاتری به وزن ۲۶ گرم و سکه‌های کوچک به وزن ۷۲/۵ گرم به دست آمده‌است.

استراتون سوم
استراتون سوم از سال ۳۳۲ تا ۳۴۵ ق. م) که سال ورود درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید اسکندر به صیداست، سلطنت کرده‌است. قسمتی از سکه‌های او مربوط به دوره اردشیر سوم و بقیه مربوط به داریوش سوم می‌باشد. نوع سکه‌های استراتون سوم مانند سکه‌های معمولی صیداست با نقش گردونه و کشتی جنگی و در کنار سکه علامت نام او و گاهی سال سلطنت نقر است. پس از فتح اسکندر، شاهان صیدا حق ضرب سکه به نام خود نداشتند درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید و سکه چه طلا و چه نقره بایستی به ترتیب معمولی سکه‌های اسکندر باشد، فقط علامت شهر یا نام کامل شهر به خط فنیقی یا یونانی بر روی آن منقوش است. از دوره سلوکی سکه‌های نقره یا مس مربوط به این ناحیه به دست آمده که اغلب درباره سکه های اسلامی بیشتر بدانید نقش آستار الهه صیدا وسایر شهرهای فنیقیه بر روی آن مشاهده می‌شود.

سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید

سکه های هخامنشی

در میان پادشاهان باستانی کمتر فرمانروایی را می یابیم که مانند داریوش به این خوبی دریافته باشد که کامیابی یک ملت باید بر بنیاد اقتصادی سالم گذاشته شود . داریوش می دانست که ابتدا باید یک دستگاه منظم از وزنها و اندازه ها داشته باشد . یک نمونه رسمی از این اندازه ها ارش شاه است که مانند خط کشی از سنگ آهن سیاه با اندازه ۱۱۸ اینچ است

سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید

نام و عنوان داریوش روی آن اصل اعتبار آن را نشان می دهد . بعضی تصور کرده اند سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید  که داریوش اولین کسی است که نخستین سکه ها را در ایران رواج داد . داریوش بی آنکه سکه های سابق را از رواج اندازد ، پولی به اسم در یک در ایران رواج داد . این سکه طلا از سکه طلای کرزوس که در لیدی زده می شد سنگین تر بود . مقارن با این سکه طلا پولی از نقره زدند که به شکل یا سیکل معروف است . وزن سکه های نقره ۶/۵ بود ، بنابراین می توان استنباط کرد که نسبت نقره به طلا در آن زمان یک به سیزده و ثلث بوده است . مسکوکات ذکر شده در ایران و ممالک تابعه رواج داشت و مالیات ها و حقوق ساخلوها و غیره با این سکه ها پرداخت می شد . ولی باید در نظر داشت که دریک را کم سکه می زدند و در مجموع پول مسکوک در خزانه های ایران بیشتر از شمش بود . به همین جهت عده دریک هایی که تا زمان ما باقی مانده است کم است . سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید ظاهراً ساتراپها مجاز بودند سکه نقره کم ارزش و مس برنند ، این نوع سکه ها غالباً در آسیای صغیر و فینیقیه زده می شد . ولی در سکه های مزبور در خارج از ایالت آنها حکم جنس را داشت . سکه طلا فقط همان دریک بودند که فقط شاه می توانست ضرب کند ، روی سکه های هخامنشی تاریخ نیست اما از صورت شاهان می توان تاریخ آنها را تقریباًمعین کرد . حدس می زنند که اولین سکه داریوش در سال ۵۱۶ ق . م زده شده است . بر یک طرف دریکها صورت تیراندازی از پاریس است که یک زانو را به زمین زده و زه کمان را می کشد . دو دریکی و نیم در یکی خیلی کم به دست آمده است . از نوشته های مورخین یونانی معلوم است که طلا و نقره را در خزانه شاهان غالباً به صورت شمش حفظ می کردند و هر زمان که لازم می شد ، شمش را به صورت مسکوک در می آورند .در دوره هخامنشی پایه پول بر طلا بود ، و خود دریک هم به معنای طلایی ( زریک ) است . از ضرابخانه های ایران اطلاعاتی در دست نیست ولی سکه های کم ارزش نقره در مستعمرات یونانی ، آسیای صغیر و فینیقیه زده می شد . داریوش نسبت به سکه ها و بدون غش بودن آنها بسیار حساس بود ، چنانچه هرودت می گوید : یکی از عواملی که آریانه حاکم مصررا اعدام کرد این بود که سکه ای از نقره زد که کامل العیار بود ، اگر چه ولات حق زدن سکه نقره را داشتند ولی کامل العیار بودن سکه ها داریوش را خوش نیامد ، زیرا او می خواست کاری کرده باشد که هیچ یک از سلاطین قبل از او نکرده باشند . داریوش علاقه داشت که عیار پول طلا ( دریک ) و پول نقره شکل همیشه یک اندازه باشد و هیچ نقطه ای از امپراطوری ایران در پول طلا و نقره بیش از میزان مقرر غش نمی زدند . به همین جهت پول ایران مرغوب ترین پول دنیای قدیم بود و مورد اعتماد تقریباً تمام کشورهای دنیای قدیم بود . حتی اگر داریوش متوجه می شد که ضرابخانه ها که زیر نظر ساتراپها کار می کردند بیش از اندازه در سکه ها غش زده اند ، به شدت برخورد می کرد ، نمونه آن والی باختر بود که به شدت مورد مجازات قرار گرفت . سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید « داریوش نوع سکه ها را برای جانشینان خود معین کرد . روی سکه شاه لاغر با ریش ، در حالت نیم دوان ، نیم خم شده است . او جامه شاهانه بر سرش که کمی خم شده تاج جنگی است . در دست راستش نیزه ای با ته حکفت که نوک آن پایین است . از روی شانه راستش چسبیده ؛ روی شانه چپش ترکشی است ، و در دست چپش کمان زه داری است . به این سکه ها که اغلب برای رشوه دادن به سیاستمندان یونانی به کار می رفت نام کمانگیر داده بودند . بعد ها در نوع دیگری از این سکه ها یک خنجر کوتاه آخته افزوده شد . مانند سکه های کهن تر لیدی ، سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید پشت آنها فقط چهار گوش جای مهر را دارد ؛ سکه های سیمین فقط نشان جای ابزار مهر را دارد . از مقدار هنگفت فلزهای گرانبها که همچو باج دریافت می شد ، فقط مقدار کمی را سکه می زدند ، و مانده آن را به صورت شمش اندوخته می شد . به همین دلیل بهنگامی که اسکندر خزانه های شوش را تصرف می کند با مقدار زیادی شمش روبرو می شود . سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید در بین سکه های هخامنشی ، به سکه هایی بر می خوریم که از لحاظ هنری ممتازند ، دریک روی سکه ها شاه سوار بر اسب و بر روی دیگر نقش کشتی نقر شده است . پس از داریوش کبیر بعضی از ممانک و ساتراپها ، البته به ندرت اجازه یافتند که جداگانه سکه ضرب کنند ، روی سکه به خط و زبان آن منطقه ای بود که سکه را در آنجا ضرب می کردندسکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید  .سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید  اما بیشتر به خط آرامی بود . زیرا خط میخی مخصوص کتیبه ها بود و برروی سکه به کار نمی رفت . در این دوره تهیه و به کار اندازی سکه در معاملات نه تنها در امور بازرگانی داخلی و خارجی تسهیلاتی فراهم کرد . بلکه به توسعه بانکها که به تدریج رونق می گرفتند نیز کمک مؤثری کرد . در اواخر عهد هخامنشی دو دریکی نیز ضرب می شد . بر روی سکه های داریوش نقش یک کماندار پارسی که همان پادشاه بود حک می شد . از آن پس یونانیها به دریک نام عمومی کماندار را دادند . چنانچه اژه زیلاس فرمانده اسپارت گفت که مراده هزار کماندار پارسی بیرون می کنند که منظور کمانداران بود که روی سکه های طلا نقش بسته بودند . سکه های نقره داریوش شِکِل بود و یونانیها آن را در خم نا م نهادند . سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید در زمان خشایارشا دو سوم مزد را جنس و یک سوم را با سکه پرداخت می کردند و بدین ترتیب پس از تقریباً نیم قرن از ضرب اولین سکه ، پول توانست جای خود را در معاملات گوناگون باز کند . همواره بر اثر ورود مسکوکات ، تجارت داخلی شاید سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید سریعتر از تجارت خارجی توسعه می یافت . همچنین سکه ، فعالیت بانکها را توسعه داد . شاهنشاهی هخامنشی برای بانکها امکاناتی بوجود آورد که تا آن زمان سابقه نداشت . در زمان هخامنشیان بانکهای خصوصی تأسیس شد سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید . شاهان هخامنشی خراج را به شکل زیر انبار می کردند . آنها طلا یا نقره را ذوب می کردند و درون کوزه ای می ریختند . وقتی که کوزه پر می شد ، آن را انبار می کردند و هنگام نیاز آن قدر که لازم بود از کوزه ها را می شکستند و سکه ضرب می کردند . هنگامی که اسکندر شوش را تصرف کرد ، با مقدار زیادی شمش خام روبرو شد که خام نگهداری می شد . درباره خراج در زمان کوروش و کمبوجیه هیچگونه ضرورت وجود پول را ایجاد نمی کرده است چون اقوام خراج خود را به صورت فلزات گرانبها پرداخت می کردند . با وجود این سکه های طلایی لیدی بوسیله هخامنشیان مورد استفاده قرار می گرفتند . البته این امکان هم وجود دارد که کروز ئیدهای نقره منحصراً در زمان تسخیر سارد بوسیله کوروش ضرب و رایج شده و به این ترتیب عملاً نقش پول پادشاهی را بازی کرده باشند .

سکه های خشایار شاه:

نقش مهمولی سکه های شاهنشاهی ، اختلاف تصوییر این شاهنشاه با تصویر داریوش اول به واسطه بزرگی سرو بر جستگی گونه و ریش بلند و نوک تیز واضح است . پشت سکه فرورفتگی نا منظم و مستطیلی شکل می باشد . شِکِل ( نقره ) به وزن ۵۵/۵ و دریک خشایار شا به همین طرح و به وزن ۴۰/۸ گرم است .

سکه های اردشیر اول :

سکه های اردشیر اول با جزئیات کمی نسبت به سکه های پدرش خشایار شا ه سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید اختلاف مختصری دارد . روی سکه نقش معمولی سکه های شاهنشاهی ، تاج کمی بلندتر از تاج خشایار شاو ریش مرتب و مستقیم تا روی سنه آمده است . و موهای سر در پشت گردن برگشته و انبوه می باشد . پشت سکه فرورفتگی نا منظم در وسط دارد ، ( نقره ) به وزن ۵ گرم می باشد .

سکه های داریوش دوم :

روی سکه نقش معمولی سکه های شاهنشاهی ، نیم رخ داریوش دوم با ریش مجعد و در همو موهای ترک ، ترک که در پشت گردن به موازات هم ریخته شده است و بر روی سر وی تاج بلند سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید با دندانه نوک تیز قرار دارد و قیافه او شکسته و پیر است . پشت سکه مانند سکه های اردشیر است .

سکه های اردشیر دوم :

« برای تمیز دادن سکه های اردشیر دوم و صحت تشخیص آنها بهترین وسیله مقایسه آنهاست با سکه های سلاطین تابع یا ساتراپهای آن دوره است . چنانچه از روی سکه های شاه صیداتیسافرن ساتراپ سارد ( که در یک طرف سکه تصویر این پادشاه منقوش است ) می توان سکه های اردشیر دوم را به خوبی تشخیص داد و تنظیم کرد . روی سکه نقش معمول سکه های شاهنشاهی است ، نیم رخ اردشیر دوم با تاج کوتاه و موهای جمع شده در پشت گردن ، برخلاف معمول سکه ای از اردشیر بدست آمده است که در حال کشیدن کمان است . پشت سکه به شکل مربع و دارای کنده کاری نا منظم می باشد . »

سکه های اردشیر سوم :

« نقش معمولی سکه های شاهنشاهی ، نیم رخ اردشیر با ریش بلند و نوک تیز با موهای پر پشت که گوشها و پشت گردن را به خوبی پوشانده است و تشخیص سکه های این شاهنشاه با مقایسه سکه های سلاطین ممالک تابع مثل اواگوراس دوم که در یک طرف سکه نقش اردشیر سوم باشد ، بسیار سهول است . پشت سکه فرورفتگی نا منظم دارد . سکه ای از این پادشاه مکوجود است که به جای آنکه مانند معمول نیزه به دست داشته باشد دستش را بلند کرده است .

سکه های داریوش سوم :

این شاهنشاه علاوه بر دریک و شِکِل ، دو دریکی و نیم در یکی نیز سکه زده است و نقش روی سکه بیشتر به وضع معمولی می باشد . گاهی کماندار که شخص شاهنشاه است ، به جای نیزه خنجر به دست گرفته است . در پشت سکه برای نخستین بار به جای مربع فرورفته نا منظم دو هلال و برجستگی های موجی شکل یا قسمتی از بدنه کشتی نفر گردیده است . سکه های این شاهنشاه پس از انقراض امپراطوری هختامنشی نیز رایج بوده و مانند مظهر ملیت ایران تا مدتی ضرب آنها ادامه داشته است .

سکه های اشکانی

به طور کلی اسناد و مدارک زمان اشکانی بسیار اندک است . سکه های سلاطین اولیه اشکانی تنها معرف نام و لقب پادشاه است . همین امر تطبیق سکه های دوران اشکانی را دچار اشکال کرده است . از اوایل قرن اول قبل از میلاد نام شخص در روی سکه ها نقش گردید و از سال ۱۳۷ قبل از میلاد سکه ها را با قید تاریخ که مبدأ آن سال ۱۳۱۲ قبل از میلاد یعنی تأسیس سلسله سلوکیها بود ضرب می کردند . از زمان سلطنت بلاش اول (۵۷ ـ ۵۱) م بتدریج برای نوشتن روی سکه ها از الفبای آرامی به جای یونانی استفاده کردند . اساس پول دولت پارت بر نقره بوده است که تقلیدی از پول سلوکیان شمرده می شود ولی از قرن دوم پیش از میلاد ایشان مبنای مستقلی برای پول خود ایجاد کردند ولی از لحاظ تسهیل تجارت و داد و ستد و خویش با روم ، پول خود را از حیث وزن با دینار روحی برابر ساختند . در آن زمان تاریخ سکه های پادشاهان پارت از مبدأ عهد سلوکیان احتساب شده و نوشته های آنها به یونانی بوده است . در قرن اول میلادی نوشته های پارتی (آرامی) بر سکه های پارتی پدید آمد و در عین حال جنس فلز سکه ها به بدی گرائید و از وزن آنها کاسته شد . برخی پادشاهیهای کوچک و تابع نیز به نام خود سکه ضرب می کردند . « در روزهای خیزش پارتیان در سال ۲۳۸ ق . م پولی که در بخش شمالی ایران در گردش بود ، همانند پول بقیه امپراتوری سلوکی بود . اما سکه خانه های باکتریا و هکاتوم پولیس رفته رفته ترجیح می دادند که در ناحیه آنها دراخم رواج یابد ، در صورتی که میان پادشاهیهای انتیوخوس یکم و سوم در اکباتان سکه ای با این جنس و واحد ضرب نمی کردند و در عوض بر زدن سکه های چهار عرضی بیشتر تأکید می رفته است . وزن استانده ای که برای سکه ها در نظر می گرفتند برگرفته از نظام آتیک بود چنانچه در سده سوم پیش از میلاد وزن دراخمها به حدود ۴ گرم رسید . نقش رسمی روی این سکه های سلوکی تصویر بر پادشاه بود که پشت سکه نیمرخ چپ آپالون را نشان می دهد که بر قبه سپر نشسته و کمانی در دست دارد . بیشترین سکه های پارتی که اکنون موجود است از گنجینه ای در دوره اترک که در باختر بجنورد قرار دارد بدست آمده است . فرسوده ترین سکه ها و بنابراین نخستین گروه از سکه های پارتی نیم رخ راست سری بدون ریش را روی سکه نشان می دهد که با شلقی بر آن نهاده است و بر پشت آن طرف چپ تیراندازی در جامعه مهرانشینان نقش گردیده که بر پایه ای نشسته و کمانی بدست گرفته است . طرح و ساختمان این سکه ها (پارتی) از سرمشق هلینستی کان و بیش پیروی می کند » .

مهرداد اول :شاهنشاه

بعد از شکست آنتیوخوس در مغنسیا حدود ۱۹۰ ق . م زنجیرهایی که یونانیان بر دست و پای پارت بسته بودند سست شد و امکان به گردش درآمدن پولی مستقل برای پارت فراهم شد . مهرداد یکم که در حدود سال ۱۷۱ ق . م بر تخت نشست عامل اصلی گسترش سیاسی پارت بود . سکه های این پادشاه در درجه اول تصویر چهره ای بدون ریش که با شلقی بر سر دارد نقش شده که تقلیدی از سکه های سابق است ، اما بعدها نیم تنه ای با آرایش مشابه جانشین آن می شود . و در پشت سکه تیراندازی بر سپرآپولون نشسته نه بر روی چهار پایه. اکباتان در سال ۱۴۸ ق . م بدست اشکانیان افتاد ، اما همینکه سکه خانه با اهمیت این شهر به دست مهرداد افتاد از تسهیلات آن بهره مند گردید . شمار زیادی سکه برنزی ضرب گردید . سرانجام سال ۱۴۰ ق . م نیروهای پارتی بین النهرین را با شهر معروف آن سلوکیه کران دجله به تصرف درآوردند . در اینجا نیز سکه های مهرداد مستقیماً از سکه های پادشاهانی که به تازگی بیرون رانده شده بودند تقلید می کنند .

فرهاد دوم :

نخستین سکه های فرهاد دوم پسر جوان مهرداد ظاهراً در سکه خانه شوش در الومایی زده شد . چهار دراخمیها بالاخص (با طرح آپولون که بر قبه سبز نشسته بر پشت سکه) دقیقاً از سبک سکه های کمنسکیرس پادشاه محلی پیروی می کنند . بخش عمده سکه های فرهاد ، دراخما ، سکه های سیمین و برنزی هستند که در ایران زده می شدند . تصویر روی سکه تنها ریش کوتاهی دارد و تیرانداز پشت آن دارای نوشته « شاه بزرگ ارشک ، پدر خدا است که لقب اخیر به رساندن مهرداد به مرتبه خدایی اشاره دارد » . یک نوآوری حضور نام سکه خانه ها بر پشت سکه هاست . سکه خانه اصلی اکباتان بی گمان در پیروی از رسم سلوکیان از این نشانه ها چشم پوشیده یک دراخم که شاید در این شهر ضرب گردید . دوست دار پدر را جانشین پدر خدا می کند . مقران ۱۳ ق . م انتیوخوس هفتم به بین النهرین تاخت ، اما سرانجام شکست یافت و در سلوکیه سکه هایی که ویژگی سبک یونانی را داشتند به افتخار پیروزی فرهاد ضرب گردید . فرهاد دوم در جنگ با صحرانشینان کشته شد . هوسپا یوسین پادشاه خاراسن از گرفتاری اشکانیان در مرزهای خاوری استفاده کرد و به بین النهرین تاخت ، اولیایی سکه خانه سلوکیه که سرگردان بودند ، که چه کسی را به رسمیت بشناسد ، سکه هایی با تصویر مهرداد یکم ضرب کردند ، که مدتها پیش در گذشته بود و بدین وسیله وقت کشی می کردند .

مهرداد دوم :

مهرداد دوم فردی ممتاز و لایق و مدبر بود. او که لقب کبیر دارد ، خود را بر روی سکه هایش به یونانی تئوپاتور (پدرخدا) می نامد ، این پادشاه با وجود برخورد با مشکلات فراوان و وضع آشفته ای که شاهنشاهی پارت داشت . توانست از لحاظ مختلف از حمله سرکوبی قبایل سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید و مغلوب ساختن سکاها و انعقاد معاهده با امپراتور چین و سامان دادن به وضع ارمنستان و به اطاعت واداشتن فرمانروایان یونانی باختر ایران را تبدیل به یک قدرت بزرگ جهانی می کند .

سکه های مهرداد دوم :

از مهرداد دوم سکه های متنوعی باقی مانده است که از لحاظ تزئینات و نوع تاج با هم تفاوت دارند . در یکی موهای سر او لوله شده و از روی پیشای شروع و پشت سر ختم گردیده است . سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید و به جای تاج نوار ساده ای به سر بسته که در پشت سرآویزان است . در نوع دوم موها به زیر تاجی گرد که با دو زبانه گوشها را پوشانیده ، قرار گرفته است ، و تاج از سه ردیف مروارید و گلی به طرح ستاره تزئین شده است . بر روی سکه مهرداد القاب مختلفی مانند اپی فانوس (نامی) اورگت (نیکوکار) و دکایو (دادگر) به کار رفته است . همچنین بر روی بعضی از درهم ها به جای کلمه شاه ، شاهنشاه به کار رفته است . بر مسکوکات اشکانی علامت شهری که سکه زده شده ، مشخص است ، از این طریق می توان فهمید چه شهرهایی ضرابخانه داشته اند . بر سکه های پراتی علاوه بر زمان و خط یونانی ، ندرتاً حروف آرامی هم مشاهده می شود . نوشته های یونانی روی سکه ها در اوایل حکومت پارت خوب است ولی از اواسط آن و اواخر این حکومت نوشته ها ضراب می شود . علت آن است که چون ضرابخانه های جدید زده شد که استادان آنها غیریونانی بودند ، چون زبان یونانی را بلد نبودند ، از سکه های یونانی تقلید کردند ، با بهتر است گفته شود نوشته های آنها را تقلید می کردند . محققین این نوع سکه ها را مسکوکات شده اند بربری می گویند . سکه هایی که از مهرداد دوم باقی مانده او را دارای چشمهایی درشت ، سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید بینی بزرگ روحی و کلاه مروارید دوخته با نیم تاجی به صورت اشعه خورشید بر سر دارد . لقب او بر روی سکه هایش « تئوپاتور » یعنی پسر خدا و « نیکاتور » یعنی فاتح آمده است .

سنتروک : سنتروک در سن ۸۰ سالگی به پادشاهی رسید و گمان می رود وی برادر اشک ششم مهرداد اول باشد . بر روی سکه ها تصویر وی با ریش پر و سبیل بلند و قیافه ای نجیب مشاهده می شود . تاج وی کلاهی است مدور که از سه ردیف با مروارید تزئین شده بود . و در وسط آن قطعه جواهر به شکل ستاره نصب است . بر پشت سکه نقره است : شاه بزرگ ، دوستدار پدر .

فرهاد سوم :

از فرهاد سوم دو نوع سکه موجود است . نوع اول تصویر وی با تاجی ساده که از نواری که دور سر بسته شده و در پشت سر گره خورده است ، تشکیل یافته است . نوع دوم که بسیار مجلل می باشد . تاج مدوری است که زبانه ای روی گوش و زبانه دیگر پشت سر را پوشانده است . دور و لبه تاج از مروارید تزئین گردیده و شعله های آن از قسمت مرور ساطع است و در وسط تاج قطعه ای از گوهر گرانبها به شکل شعله نصب است . تصویر فرهاد و قیافه برازنده او با چشمان درشت و بینی کمی منحرف و سبیل و ریش پر نشان می دهد . بر گردن فرهاد سوم دو ردیف گردن بند قرار دارد و حاشیه قبا از در و گوهر تزئین یافته است .

مهرداد سوم :

فرهاد سوم با توطئه پیران خود ، مهرداد و اُرُدْ از سلطنت بر کنار و حتی بنا بر عقیده عده ای از مورخین فرزندان ناخلف او را مسموم کردند . در بین دو پدر کش جنگ درگرفت و مهرداد برادر بزرگتر بر تخت نشست . ولی به دلیل تندخویی و سخت گیری ، مورد نفرت قرار گرفت ،سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید  سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید و بزرگان ارد را به شاهی برداشتند . از مهرداد سوم سکه هایی به این شرح باقی مانده است . « روی سکه تصویر نیم رخ مهرداد که به جای تاج ، نواری بر روی قسمتی از پیشانی قرار دارد و موی سر بسته و از پشت سر گره خورده و آویزان است . موهای مجعد روی گردن را گرفته و ریش مدور او نسبتاً کوتاه است . پشت سکه : اشک کمان به دست بر تخت نشسته و اطراف او نوشته القاب قرار دارد » .

اُرُدْ اول :

بعد از مهرداد سوم ، بزرگان اُرُد را به شاهی برداشتند ، دوره پادشاهی ارد سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید یکی از مهمترین قسمتهای تاریخ پارت است . سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید زیرا در این زمان است که جنگ معروف حران به وقوع می پیوندد و شکست سهمگینی به دولت روم وارد می شود. هنگامی که پاکر فرزند ارد در جنگ با رومیها کشته شد ، ارد فرند ارشدش به نام فرهاد را جانشین خود کرد ، و خود از سلطنت استعفا داد ، ولی بدست پسرش فرهاد خفه گردید و به قتل رسید ، همانطور که خود قبلاً پدرش را کشته بود .

سکه های ارد اول :

روی سکه : « تصویر نیم رخ و نیم تنه ارد ، با چشمانی درشت و زیبا و بینی بلند ، سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسیدسبیل و ریش پر و موهای مجعد که گردن وی را پوشانیده است . تاج ارد به صورت نواری زرین و مخصط در پشت سر گره خورده تا پشت شانه آویزان شده است . گاهی در زمینه سکه ، هلال ماه یا ماه ستاره نقر است . پشت سکه : اشک کمان به دست بر تخت نشسته و دور نقش وی ، نوشته القاب ارد در هفت ردیف قرار دارد ».

خصوصیات سکه های اشکانی

با توجه به اینکه پرداختن به تمام جزئیات مسکوکات شاهان اشکانی در این تحقیق نمی گنجد لذا به ذکر خلاصه ما بقی می پردازیم . به طور کلی مسکوکات اشکانی از نقره و مس بود . سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسیدسکه های نقره بر دو نوع بود . ۱ ـ دراخم که آن اصلاً پول یونانی بود ۲ ـ چهار دراخمی که حدود ۴ گرم و گاهی کمتر وزن داشته است. این چهار دراخمی ها با دینار رومی برابری می کرد . کلیه سکه های اشکانی در قشنگی پست تر از سکه های ساسانی است . روی سکه ها صورت شاهان اشکانی است که بر تخت نشسته و کمانی به دست گرفته و زن آن را کشیده اند . بعضی از سکه ها صورت ارباب انواع یونانی را داراست . در دوره اشکانی پایه پول ایران بر نقره بوده است . بر سکه های اشکانی شکل زن بندرت پیدا می شود . نمونه آن سکه فرهاد پنجم است که صورت ماد و اورا داراست . معمولاً بر سکه سرشاه نقش شده ، سکه های هخامنشی و اشکانی را بیشتر بشناسید اما سکه ای هم بدست آمده که شاه را سوار بر اسب نشان می دهد . از سکه های پارتی چنین برمی آید که آنها چیزهای زیادی را از یونانی ها و سلوکیان تقلید کرده اند .

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

گنج های گمشده شوالیه‌های معبد(تمپلارها)

شوالیه‌ها کار خود را با مقاصد بشر‌دوستانه شروع کردند؛ حفاظت از زائرین در مقابل راهزنان در مسیرهای منتهی به اماکن مقدس در خاورمیانه. ولی هر چه این نهاد قرون وسطایی در کار خود بهتر شد، قدرتمندان اروپا بیشتر به سراغ آنها رفتد، امتیازات صادره از سوی پاپ و مصونیت‌های مالیاتی، به طرف آنها سرازیر شد و کمک‌های مالی سربه فلک زد. به دستور پادشاه فرانسه «فیلیپ چهارم»، رهبران کلیدی شوالیه‌های معبد دستگیر شدند و اتهام کفر (انکار مسیح، تف انداختن به صلیب) به آنها وارد شد. یک ماه بعد به دستور «پاستورالیس پراامیناته» تمامی حکام کشورهای اروپایی باید، سران شوالیه‌ها را دستگیر و اموال آنها را مصادره می‌کردند.

ولی دیگر خیلی دیر شده بود. شوالیه‌های سراسر اروپا دست به کار شده و ثروت خود را به نقطه نامعلومی منتقل کرده بودند. ماهیت واقعی این گنجینه ناشناخته است، ولی باور بر این است که ثروت آنها شامل جواهرات، سکه، سند زمین، هنرهای دستی خاورمیانه و امتیازات سلطنتی می‌شده، که همه‌ی اینها نتیجه قدرت بی‌پایان آنها بود. حفاری‌های مختلف و پرهزینه در عمق ۷۲ متری چاهی در جزیره‌ی «اوک» شده، که به غیر از مرگ ۶ نفر چیزی حاصل نشد. به نظر می‌رسد تاریخ شوالیه‌های معبد همواره سرشار از افسانه‌های پول و خون باقی خواهد ماند.

گنج‌های پنهان نازی‌ها

ارزش تمام اموال به سرقت رفته توسط آلمان نازی نامشخص است. یکی از منابع درآمد نازی‌ها، دارایی‌ها و اموال قربانیان اردوگاههای مرگ و کار اجباری بود. مواردی همچون حلقه‌های طلای ازدواج، ساعت‌های جیبی، جعبه سیگار، جواهرات و دندان‌های طلای آنها به توسط نازی‌ها به سرقت می‌رفت. بقیه اموال قربانیان مانند خانه‌های آنها، نقاشی‌ها و آثار هنری، سهام بانکی و دیگر موارد مشابه قبل از رفتن آنها به اردوگاهها ضبط و نگه‌داری می‌شد. طلاهای جمع‌آوری شده به بانک رایش فرستاده می‌شدند تا ذوب شوند و به شمش تبدیل شوند. بیشتر این شمش‌های طلا در معدن‌های متروکه در آلمان نگه داری می‌شدند، مانند معدن مرکرز، که توسط نیروهای آمریکا در سال پایان جنگ جهانی دوم کشف شد. برخی دیگر از این اموال، مانند اموال شخصی قربانیان اردوگاهها پس از آزادسازی آنها در آن مکان‌ها کشف شدند.

یکی از گزارش‌های افشا شده از خزانه آمریکا در سال ۱۹۴۶، نشان داده که واتیکان در جریان جنگ جهانی دوم، ۳۵۰ میلیون فرانک سوییس را به شکل شمش‌های طلا به نازی‌ها مصادره کرده تا از آن محافظت کند و مقداری از آن را در حساب‌های متعدد خود در سوییس قرارداده است. نویسنده این یادداشت «امرسون بیگلو» که کارمند خزانه‌داری بود، ادعایش را از قول یک منبع معتبر در ایتالیا -که احتمالا جاسوس آمریکاست- ذکر کرده وقتی این سند در ۱۹۹۷ فاش شد، واتیکان فورا آن را انکار کرد.

«خواکین ناواروالز» سخنگوی واتیکان گفت: مدرکی برای چنین گزارشی وجود ندارد، و اعتبار این جاسوس آمریکایی را زیر سوال برد. با این حال، در سال ۱۹۹۹ بازماندگان هولوکاست بابت طلاهای غارت شده، شکایتی علیه بانک واتیکان ثبت کرده‌اند؛ این شکایت در دادگاه‌های آمریکا به دلیل مصونیت این نهاد سیاسی و بیرون بودن مساله از حوزه قضایی این کشور، رد شد. بعضی از محققان معتقدند که این گنجینه در زیر دریاچه «تاپلیتز» اتریش پنهان شده است و عده‌ای دیگر می‌گویند که همه پول‌ها به همراه شمش‌های طلا و جواهرات در بانک‌های مختلف جهان سپرده شده‌اند. از آنجا که محل دقیق گنج هیتلر مشخص نیست، این ثروت چهار میلیارد دلاری به صورت یک راز اسرارآمیز باقی‌مانده است.

طومارهای دریای مرده

طومارهای دریای مرده دست‌نوشته‌های کهنی هستند که در کرانه شمال غربی بحر المیت در نزدیکی وادی قمران بین سال‌های ۱۹۴۷ تا ۱۹۵۶ میلادی کشف شده‌است. این طومارها بیشتر به زبان عبری نوشته شده‌اند و شامل نسخه‌هایی از عهد عتیق انجیل هستند. یافته‌ها شامل ۱۵۰۰۰ قطعه از ۸۰۰ تا ۹۰۰ نوشتار بوده که در طی سده‌های سوم تا دوم پیش از میلاد به نگارش درآمده‌اند. بیشتر پژوهندگان بر این باورند که این نوشته‌ها که در یازده غار پیدا شده‌اند متعلق به یک گروه فرقه‌ای خاص از یهودیان به نام اسنی‌ها می‌باشد. این گروه از یهودیان معتقد بودند که دنیا به شکل مشخصی میان نیروهای خوب و نیروهای شیطانی تقسیم شده‌است. آنها خود را از بقیه یهودیان جدا کرده بودند و زندگی اجتماعی تشکیل داده بودند که توسط یک رهبر «ماشیح‌گونه» هدایت می‌شد.

نزدیک بودن زمان تالیف این نوشته‌ها به سده یکم میلادی اطلاعاتی درباره پیدایش مسیحیت و برهم‌کنش مسیحیان آغازین و آداب و رسوم مذهبی یهودیان فراهم می‌کند. با بررسی تمام اتفاقاتی که پیرامون انتشار این نسخه‏‌ها افتاد می‌‏توان گفت که پس از گذشت بیش از ۶۰ سال از اکتشاف طومارهای دریای مرده هنوز اطلاعات ما از این طومارها و اسرار آن بسیار مبهم و اندک است.

اتاق کهربا

این اتاق که از آن به عنوان هشتمین شگفتی جهان یاد می‌شود، به طور قطع بی‌نظیرترین گنجینه گمشده تاریخ است. این اتاق ۱۱ فوت مربعی دارای پانل‌های دیواری جواهرنشان تزیین‌شده با چندین تن کهربای درخشان، آینه‌های بزرگ با قاب طلا و ۴ معرق‌کاری بزرگ و فوق‌العاده است. کهربا در قالب ۳ ردیف با جواهرات گران‌بها و چارچوب‌های شیشه‌ای که هنرمندانه روی آن‌ها کنده‌کاری شده، تزیین شده است. این اتاق توسط پادشاه پروس ساخته و به سزار روسیه در سال ۱۷۱۶ هدیه داده شد. این اتاق زیبا و گرانبها در کاخ کاترین در حوالی سن پترزبورگ واقع شده بود.

شاید بتوان گفت این منحصر به‌فردترین گنج گمشده تاریخ باشد؛ اتاقی که تمام دیوارهایش با کهربا و انواع جواهرات قیمتی و آینه‌های طلاکاری‌شده و چهار نوع موزاییک کاری فلورانسی تزئین شده بود. اگر این اتاق امروز وجود داشت، ارزش آن بیش از ۱۴۲ میلیون دلار بود. آوازه دلربایی این اتاق به گوش آدولف هیتلر هم رسیده بود و هنگامی که او با ارتش نازی به روسیه حمله کرد، کوشید این اتاق را همراه خودش به آلمان ببرد. اما با اولین تکان‌ها چندین تن جواهرات و تزئینات اتاق شروع به خرد شدن کردند. هرچند او تلاش کرد با چسباندن کاغذ دیواری مانع از فروریختن آن شود اما این اقدام هم بی فایده بود. سال ۱۹۴۱ نازی‌ها بخش‌های زیادی از شهر را فتح کردند و سال ۱۹۴۵ بار دیگر روسیه آن را پس گرفت. اما آن روز دیگر کسی از این اتاق اطلاعی ندارد.

گنج ریش سیاه

دزد دریایی موفق شد در مدت کوتاهی ثروت زیادی برای خود و گروهش به دست بیاورد که فقط افسانه آن تا به امروز باقی مانده و خبری از خود این گنج‌ها نیست. البته روش این دزد دریایی آن قدر حساب شده بود که اسم او در میان موفق‌ترین دزدان دریایی قرار داد. در آن دوران که ثروت هر کشور با میزان طلاهایی که داشت سنجیده می‌شد، کشور اسپانیا دست به استخراج طلا و نقره از معدن‌های مکزیک و آمریکای جنوبی می‌زد و این طلاها را با کشتی به کشورش منتقل می‌کرد اما کشتی‌های اسپانیایی در راه بازگشت به اسپانیا با مشکل بزرگی به اسم ریش سیاه مواجه می‌شدند.

ریش سیاه و خدمه‌اش با خونسردی کامل خود را در مکان‌های مناسب بر سر راه کشتی های اسپانیایی مخفی می‌کردند و در یک حمله غافلگیرانه طلاهای آنها را می دزدیدند. حرف های زیادی درباره ریش سیاه شنیده می شد مثل اینکه او بسیار خشمگین، بی رحم و فرصت‌طلب است و برای رسیدن به هدفش به هیچ موجود زنده‌ای رحم نمی‌کند. اسم این دزد دریایی در دریای آتلانتیک، سواحل آمریکای جنوبی و شمالی، باهاما و کارولینای شمالی وحشت بر اندام همه می‌انداخت اما سرانجام در نوامبر سال ۱۷۱۸ رابرت ماینرد، کاپیتان یکی از کشتی‌های جنگی بریتانیا توانست او را به دام بیاندازد. رابرت ماینرد بعد از دستگیر کردن ریش سیاه، سر این دزد دریایی را از تنش جدا کرد و برای اعلام پیروزی و همچنین عبرت سایرین، سر او را روی دکل کشتی‌اش آویزان کرد.

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

اما سرنوشت طلاهای بی‌شمار و گنجینه عظیمی که او برای خود در طی سالها دزدی از کشتی‌ها دیگر جمع کرده بود چه شد؟ تا به امروز فقط همین قدر مشخص شده که محل و یا محل‌هایی که ریش سیاه گنج‌های خود را مخفی می‌کرد با مرگش برای همیشه از بین رفته است؛ با این حال جویندگان طلا هیچ وقت از تلاش برای یافتن گنجینه‌های او دست برنداشتند زیرا گنجینه‌های او جزو بزرگترین گنجینه‌های طلا در طول تاریخ به شمار می‌آیند. البته جزایر کارابین و غارهای جزایر سایمون جزو محل‌هایی هستند که خیلی‌ها احتمال می‌دهند گنج افسانه‌ای ریش سیاه در آنها مخفی شده باشد؛ با این حال جست‌و‌جو در این مکان‌ها هم بی‌نتیجه بوده است.

گنج فرعون

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

شگفتی سراسر وجود هوارد کارتر را فرا گرفته بود. کسی که سال ۱۹۲۲ توانست محل دفن فرعون مشهور مصر «توت آنخ آمون» را پیدا کند. راه ورود به مقبره و بعد راه رسیدن به این اتاقها آن قدر پیچده بود که سالها طول کشید تا کارتر توانست نقشه آنها را بکشد. در روایات آمده بود کنار مقبره فرعون، اتاق‌های بزرگ پر از صندوق‌های مخصوص جواهرات و مجسمه‌های قیمتی بود. اما وقتی سراغ جواهرات مقبره رفتند، اثری از آنها نبود! این شاید مرموزترین و عجیب‌ترین سرقت تاریخ باشد؛ چرا که مسیر دستیابی به مقبره فوق‌العاده پیچیده بود و پیدا کردن مسیر از فهم افراد عادی خارج بود. ضمن اینکه انتقال این همه ثروت و عتیقه، بدون اینکه کسی متوجه شود امکان‌پذیر نبود.

برخی تاریخ‌دانان معتقدند که سرقت این جواهرات کار همان معمارانی است که قرنها قبل از میلاد مسیح این مقبره را طراحی کرده و احتمالا همان نزدیکی‌ها بار دیگر آن را مدفون کرده‌اند تا سر فرصت و دور از چشم خاندان سلطنتی مصر، آنها را جابه‌جا کنند. فرضیه دیگری هم وجود دارد که سال‌ها بعد، پادشاهی به نام هریهور جانشین رامسس دهم شد. در آن زمان مصر مانند گذشته شوکت و جلال نداشت برای همین عده‌ای معتقدند که هریهور به فرزندش دستور داد تا از جواهرات قبر فرعون برای قبر آینده او استفاده کنند و جای دفنش را هم به کسی نگویند، اکنون هم قبر هریهور نامعلوم است.

ثروت پرو

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

در سال ۱۸۲۰ میلادی شهر لیما از کشور پرو در معرض یک شورش عظیم و عمومی قرار گرفت به همین منظور حکام پرویی تصمیمی گرفتند که جواهرات موجود در شهر را برای دور ماندن از سرقت به مکزیک منتقل کنند. گنج‌­ها شامل مقادیر زیادی جواهرات به صورت سنگ، شمعدان­های طلا، مجسم حضرت مریم از طلا و ظروف بسیار دیگر بود. این گنج یازده کشتی را به طور کامل پر کرد. ویلیام تامپسون مسئول کشتی در حال حمل این گنج عظیم به مکزیک بود. اما غافل از آنکه در میان همراهان و کارگران کشتی، دزدان دریایی رخنه کرده‌­اند. پس از سرقت، دزدان تصمیم گرفتند که جواهرات را به جزیره کوکاس در اقیانوس هند برده و در آن محل نگه دارند تا آب‌ها از آسیاب بیافتد.

تامپسون فرمانده کشتی هم که دیگر با دزدان همدست شده بود، به اتفاق سارقان به جزیره می‌­رود. اما ارتش مکزیک در تعقیب آنها وارد جزیره شد، به همین جهت دزدان به سوی جنگل­‌های انبوه گریختند. از آن زمان تاکنون دیگر هیچ اطلاعی از این گنج نیست. تاکنون نیز سیصد گروه به جستجوی این گنج رفته‌­اند اما به موفقیتی دست پیدا نکرده‌­اند. به همین جهت برخی مدعی‌اند دزدان دریایی گنج را در جزیره دیگری دفن کرده و سپس به این محل آمده‌­اند.

گنجینه مونتزوما

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

در زمان هجوم اسپانیایی‌ها به امپراتوری آزتک در مکزیک در تاریخ جولای ۱۵۲۰، پادشاه Montezuma به شدت مجروح شد و هرناندو کورتس فرمانده اسپانیایی به همراه افرادش تحت محاصره جنگجویان آزتک در پایتخت قرار گرفت. پس از روزها درگیری خونین، کورتس به افرادش دستور داد گنجینه‌های عظیم Montezuma را بسته‌بندی کردند تا شبانه بگریزند. اما هنوز مسیر زیادی را طی نکرده بودند که تحت محاصره قرار گرفتند. این درگیری و کشتار عظیم دریاچه «تزوکو» را مملو از اجساد اسپانیایی‌ها و گنجینه سرقت شده Montezuma کرد. ارتش وحشت زده اسپانیا در تلاش برای نجات جانشان، از بردن غنایم و گنجینه صرف نظر کردند. این گنجینه حاوی سکه‌های طلا و نقره بی‌شمار و جواهرات باارزش بود.

ساکنان پایتخت با آگاهی از هجوم دوباره اسپانیایی‌ها، بقایای گنجینه‌های شهر را در اطراف و درون دریاچه «تزوکو» دفن کردند. این گنجینه عظیم در زیر انبوه گل و لای به قدمت ۵ قرن در حاشیه مکزیکوسیتی (مظهر مدرن پایتخت آزتک‌ها) مدفون شده است. نسل‌های متعدد جویندگان گنج تلاش‌های ناموفقی برای یافتن این گنجینه عظیم انجام دادند و حتی یکی از روسای جمهور سابق مکزیک دستور داد بستر دریاچه را لایروبی کنند اما هیچ اثری از گنجینه یافت نشد.

مقبره کین شی هوانگ

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

سال ۱۹۷۴ زمانی که تعدادی از کشاورزان استان «شان شی» قصد حفر چاه آبی را داشتند، نمی‌دانستند که با بزرگترین گنجینه این هنر درست در ۵/۱ کیلومتری مقبره چین شی هوان مواجه خواهند شد. گنجینه‌ای که متشکل از تندیس هزاران سرباز، اسب، ارابه و سواره نظام است. در این منطقه پیش از کشف گنجینه عظیم ارتش سفالین همواره آثاری از سفالگری مشاهده شده اما گستردگی و عظمت این کشف در آن زمان با شگفتی فراوانی همراه بود.

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

در این مجموعه عظیم، مجسمه ۸ هزار سرباز، ۱۳۰ ارابه، ۵۲۰ اسب و ۱۵۰ اسب سواره نظام همه در اندازه‌های واقعی وجود دارد. از آنجا که این ارتش در نزدیکی مقبره چین شی هوان واقع شده است تصور می‌شود همه آن ها متعلق به یک مجموعه بوده باشند. دولت چین اجازه بازدید از این منطقه را به کسی نمی‌دهد و فقط چند تن از مقامات خارجی همچون ملکه الیزابت موفق به بازدید از این مجموعه شده‌اند و فقط تعدادی عکس و ویدیو از این مجموعه در اختیار عموم قرار دارد.

کشتی سن‌خوزه

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

کشتی بادبانی سن خوزه (San Jose)، کشتی افسانه‌ای اسپانیایی و مملو از جواهراتی از مستعمرات امریکایی بوده که بیش از ۳۰۰ سال قبل و در جریان جنگ با انگلیسی‌ها غرق شده است. اواخر نوامبر، ارتش کلمبیا، به همراه گروهی علمی متشکل از تاریخ‌شناسان و انسان‌شناسان، موقعیت کشتی را در ۱۶ مایلی کارتاگنا (Cartagena) شهری ساحلی در شمال کلمبیا، شناسایی کردند. گفته می‌شود این کشتی حامل میلیون‌ها سکه‌ی طلا و جواهرات مختلف است که ارزش آنها مجموعا ۱۴ میلیارد دلار برآورد شده است. آسوشیتدپرس اعلام کرد که شاید این بزرگ‌ترین گنجینه‌ی غرق‌شده در دنیا باشد.

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

کشتی سن خوزه در تابستان ۱۷۰۸ غرق شد، که در تقویم اسپانیایی با ۸ ماه ژوئن برابر بود (در آن دوران، انگلیسی‌ها حدود چند دهه عقب‌تر از تقویم میلادی کنونی بودند). این کشتی در تلاش بوده تا از کشتی‌های جنگی انگلیسی پیشی بگیرد، که قصد داشتند سن خوزه را اسیر و یا مسیر آن را مسدود کنند. سن خوزه یک کشتی مهم، با سه عرشه و ۶۰۰ نفر روی آن بوده است. محموله‌ی آن – شامل طلا، نقره، زمرد، مروارید، الماس و یاقوت بنفش – به عنوان سرمایه برای جنگ اسپانیا علیه انگلستان و متفقین در نظر گرفته شده بود که بر سر جانشینی تاج و تخت اسپانیایی جنگیدند.

اکنون که این گنجینه کشف شده است، جنگ تازه‌ای بر سر اینکه چه کسی آن را تصاحب می‌کند، ایجاد شده است. قطعاً کلمبیا خواهان این گنج است. اما شرکت منجی امریکایی که در دهه‌ی ۱۹۸۰ موقعیتی مکانی برای کشتی مشخص کرده بود، مدعی سهم بزرگی از این گنجینه است (این ادعا سال‌ها در دادگاه مورد بحث قرار گرفته است.) اسپانیا نیز در تلاش است تا بخشی از این گنجینه را از آن خود کند. با تمام حرف‌های گفته شده، هنوز برخی از کارشناسان معتقدند که بخش عظیمی از این گنجینه در ته دریا جا خوش کرده و کشف نشده باقی‌مانده است.

بزرگترین گنج های گمشده‌ تاریخ

در مورد رنگ های مختلف طلا چه می دانید؟

اکثر مردم با شنیدن عبارت طلا، تصاویری از طلا های براق به ذهنشان خطور می کند.
فلز طلا در حقیقت بسیار نرم و شکننده می باشد و از این جهت می بایست با سایر فلزات دیگر از جمله مس، نقره، نیکل و پالادیوم ترکیب شده تا استحکام آن بیشتر شود.

به غیر از طلا های ۲۴ عیار، سایر عیار های دیگر طلا در حقیقت آلیاژهایی از این فلز می باشند.

عیار طلا نیز همانند قیراط در درجه بندی الماس، ارزش و خلوص این فلز را مشخص می کند.
در ادامه چگونگی ساختن طلا در رنگ های مختلف را بیان می کنیم .
طلای زرد: این رنگ از طلا در حقیقت حاصل ترکیب طلا و فلز مس می باشد، البته دراین ترکیب می بایست مقدار طلا بیشتر باشد.

طلای قرمز یا صورتی : اگر در ترکیب فلزات طلا و مس، مقدار مس بیشتر باشد طلای قرمز ایجاد می گردد

طلای سبز: در صورت ترکیب فلزات طلا و روی، طلای سبز حاصل می شود.

طلای سفید : این نوع طلا در حقیقت ترکیبی از فلزات طلا، نیکل، پالادیوم، نقره و روی است.(در این قسمت منظور از طلای سفید، پلاتین نمی باشد)

فلز پلاتین که با نام طلا سفید شهرت پیدا کرده است در حقیقت خاکستری رنگ بوده، از همین جهت برای سفید و درخشان نشان دادن آن از یک روکش رادیوم بر روی طلا استفاده می شود.

بعد از مدتی در صورت از بین رفتن این روکش، رنگ خاکستری رنگ طلا سفید (پلاتین) نمایان شده و می بایست آن را مجددا روکش کرد.(این مدت بین ۱۲ تا ۱۸ ماه می باشد)
علاوه بر طلا، فلز نقره نیز بسیار نرم می باشد و به سادگی می تواند دچار آسیب دیدگی شود.

از این جهت این فلز را با مس ترکیب کرده تا استحکام آن بیشتر شود.

درجه خلوص نقره را با واحدهایی از هزار قسمت می سنجند.
فلز نقره در تماس با اکسید گوگرد موجود در هوا یا عرق بدن، دچار تیرگی می شود و لذا باید آن را مجددا پرداخت کرد.

سکه هاس قدیمی را بشناسید

 سکه‌شناسی ؛ آنچه که باید در مورد سکه‌های عتیقه قدیمی بدانید

در این پست از سایت سوپرفلزیاب ، دانستنی هایی درباره سکه,تاریخچه سکه, سکه‌های عتیقه قدیمی رو برای شما عزیزان علاقه مند به سکه قرار دادیم . همانطور که میدانید در دوران قدیم و باستان برای خرید و فروش اجناس و کالاها از سکه استفاده میکردند . سکه های انواع مختلف و جنس های مختلفی داشتند . جنس برخی از سکه های قدیمی از طلا نقره و برنز و سایر فلزات ساخته می شد . سکه های طلا ارزش بیشتری داشتند و به ترتیب سکه های نقره و برنز و … . در این پست به صورت کلی درباره انواع سکه ها و همچنین قیمت و جنس سکه ها براتون مطلب گذاشتیم .

سکه های دوران حکومت پادشاه هخامنشی,سکه های خشایار شاه,سکه های اردشیر اول,سکه های داریوش دوم,سکه های اردشیر دوم,سکه های دوران اشکانی و سکه های ساسانی,نوشته های روی سکه ها,خصوصیات و ویژگی های سکه ها,سکه های طلا,سکه های نقره,سکه های برنز, سکه‌های عتیقه ,سکه های زیرخاکی,سکه های تقلبی و جعلی و …

سرزمین ایران یکی از کهن ترین سرزمینهاست . کشور ما دارای گذشته پر افتخاری است که آثار آن در طی قرون متمادی با وجود آسیب های زمانه و غارت و آتش سوزی و جهان خواهی افراد جاهل هنوز پا بر جا ایستاده و حکایت از عظمت گذشته و تاریخ هنر و تمدن مردمان این سرزمین دارد . در سرزمین ایران در اغلب نقاط ، در زیر تپه های خاک و ویرانه ها ، آثار گران بها و گنجینه های گوناگونی پنهان است که روزگاری دست هنرمندان و صنعتگران با نداشتن وسایل و ابزار کافی آن را ساخته و با نقش و نگار ، طرح ، رنگ یا کنده کاری و برجسته کاری ، قدرت دست و روح هنری خود را تجسم داده و جاودانه ساخته اند .
سکه‌های عتیقه قدیمی

تحقیق و مطالعه در هر قسمت از آثار کهن مملکت ما بخصوص سکه هاس قدیمی را بشناسیددر زمینه سکه‌های عتیقه نه تنها تاریخ گذشته این سرزمین را روشن می سازد ، بلکه به تغییر و تحول تاریخ تمدن دنیای قدیم و ارتباطی که کشور ها از لحاظ نژادی ، هنری و اقتصادی با یکدیگر داشته اند کمک می کند . مردمان اولیه و پس از آنها، همیشه برای زندگی بهتر و رفع نیاز های روزانه در تلاش بوده اند و همین اصل یعنی عشق به زندگانی بوده که تاریخ تمدن را بوجود آورده است و ملتها را به طرف روزگار بهتر و اختراعات و اکتشافات وا داشته است .

کشف آتش و به کار بردن فلزات هر یک مبدأ مهمی در سیر تکامل بشر بوده است . سکه هاس قدیمی را بشناسید از وقتی که زندگی اولیه به شکل اجتماع شروع شد ، انسان ها احساس کردند که به کمک یکدیگر نیاز دارند و ناچار هر یک با سعی و عمل خود به رفع حوائج دیگری پرداخت تا توانست از دسترنج دیگری منتفع گردد . این عمل ابتدایی را باید اولین نظام اجتماع و اقتصاد و اصل داد و ستد دانست . با پیشرفت تمدن و تشکیل شهرها و اختراع خط و ایجاد خانه و مسکن ، ارتباط افراد با یکدیگر بیشتر گردید و مبادله و تجارت به صورت گسترده تری در آمد و کم کم داد و ستد و مبادله کالا به کالا ، جای خود را به تجارت داد ، به طوری که کوشش در توسعه امور اقتصادی و ارتباطات ، موجد تشکیل دولتها و طرق و سوارح و تأسیسات بندری در کرانه های دریایی و سازمانهای مختلف و تنظیم قوانین سکه هاس قدیمی را بشناسید برای بررسی و انتظام امور گردید ، چنانچه قسمت مهمی از قانون حمورایی مربوط به امور تجارت و کسب و کار است . ( این قانون نامه در خرابه های شوش پیدا شده و در موزه لوور فرانسه نگهداری می شود ) صحنه های نقاشی در عصر قدیم چه آنچه به امور دنیایی و چه آنچه مربوط به دنیای دیگر است . وضع داد و ستد و توزیع را نشان می دهد . تشکیل دولتها سکه هاس قدیمی را بشناسید و رفاته اجتماعی و انضباط امور اقتصادی و تولید ثروت موجد اصولی گردید که کم کم به پیدایش سکه منجر شد .

کشور ما ایران نیز در این قسمت ، مانند سایر شعب هنری سهمی دارد که نه تنها از نظر سکه شناسی و تاریخی قابل ملاحظه است ، بلکه از لحاظ هنری نیز بسیار گرانقدر است . امید است با حفاری های گسترده ای که در حال حاضر در قسمتهای مختلف ایران با استفاده از فلزیاب ها سکه هاس قدیمی را بشناسید انجام می شود ، متخصصان کشورمان با روشن کردن ابعاد تاریک کشورمان و کشف اسناد و مدارک جدید مربوط به تاریخ ایران اطلاعات تازه تری از تاریخ سکه نیز بدست آورند .
تاریخچه پول :

مردم جهان با تلاش و فعالیت مداوم ، نیرو و عمر خود را صرف می کنند و سکه هاس قدیمی را بشناسید حاصل این کوشش ها و زحمات را بصورت پول دریافت می نمایند . بی تردید می توان گفت که امروز اساس گردش چرخهای اجتماع بر پول نهاده شده و گسترده ترین روابط اجتماعی انسان به کمک پول انجام می گیرد . امروز حتی کودکان هم می دانند پول چیست و چه ارزشی دارد سکه هاس قدیمی را بشناسید . باید گفت که کمتر کسی پیدا می شود که هر روز با مقداری سکه هاس قدیمی را بشناسید پول سر و کار نداشته باشد و بهمین نسبت هم کمتر کسی از خود سؤال می کند که پول از کجا پیدا شده و تاریخچه آن چیست و در قدیم چه چیزی به جای پول وجود داشت .
علم سکه شناسی :

سکه شناسی قسمت مهمی از باستان شناسی است که شاهد زنده ای سکه هاس قدیمی را بشناسید از تمدن دنیای قدیم و ملل مختلف می باشد . علم سکه شناسی توانسته است بزرگترین خدمت را در روشن کردن تاریخ گذشته بنماید و گوشه های تاریک و مبهم را روشن کند .سکه‌های عتیقه در هر دوره نماینده عادات ، آداب ، خط ، زبان ، هنر ، مذهب ، تمدن ، ثروت ، ورشکستگی و ارتباطات تجاری هر ملت و مملکتی است ، یعنی منبع اطلاعاتی صحیح و دقیق از دنیای قدیم ، یعنی از دورانی که آثار هنری ، ابنیه ، معابر و مقابر ویران قدیم را از روی قرنیه به طور ناقص و گاهی با تصور از آنچه از بنا به جا مانده تعمیر و تا حدی به صورت اصلی درآورند و با حقیقت زمان تطبیق دهند سکه هاس قدیمی را بشناسید . در این قسمت سکه ، حلال مشکلات شده سکه هاس قدیمی را بشناسید و کمک شایانی به تاریخ هنر دنیای قدیم نموده است . روی اغلب سکه های یونان صورت خدایان افسانه ای و بناهای تاریخی مانند : کولیزه (محل نمایش جنگ حیوانات وحشی با انسان) یا اکروپل آتن (خرابه های آتن که در بلندی روی تخته سنگی عظیم قرار گرفته است) و غیره منقوش گردیده است . این نمونه ها دقیق و ظریف برای بناها و نقص و شکستگی مجسمه ها مطابق اصل بزرگترین کمک و راهنما شده اند . قسمت مهمی از آثار هنری ساسانی که فلزکاری و زرگری است و خوشبختانه قطعاتی بسیار جالب از صحنه های شکار ، رزم و بزم از حفاریها بدست آمده است و سکه هاس قدیمی را بشناسید بواسطه تطبیق با سکه های آن دوره که تصویر کامل هر یک از سلاطین به طور دقیق و ظریف از تزئین سر و سینه ، آرایش مو و تاج است می توان این شاهکارهای هنری را با صداقت شخصی و منتسب به هر یک از شاهان واقعی نمود . (قسمت مهمی از این ظروف نقره و طلا در موزه لنینگراد است) .

بیشتر درباره ی سکه ها بدانید

سکه های ساسانی

دولتهای هخامنشی ، اشکانی و ساسانی که روی هم رفته بیش از هزار سال بر ایران حکومت کردند همگی به ضرب سکه پرداختند . ولی سکه های ساسانی دارای اهمیت بیشتری است . زیرا منابع گرانبهایی از حیات اجتماعی و اقتصادی و سیاسی آن دوران ارائه می دهد . پیروزیهای مهمی که شاهپور اول در مقابله با رومیها داشت ، در تاریخ آن زمان و اوضاع آن زمان دارای اهمیت فراوان بود . به طوری که شاهپور اول دستور داد نقش آنها را بر روی صخره ها کنده کاری نموده ، ولی این رویدادها بر روی سکه ها نقش بسته نشده علت آن این است که سکه برای ساسانیان عمدتاً یک وسیله اقتصادی بود .

بیشتر درباره ی سکه ها بدانید

نوع سکه های ساسانی

ظاهراً مسکوکات عهد ساسانی دو نوع بوده است . یک نوع آنها از طلا ضرب می شد ، و دیگری از نقره . مسکوکات طلا که دینار گفته می شد ، بندرت به دست می افتد . پادشاهان اولیه ساسانی نوعی سکه طلا داشته اند که از حیث وزن ، با سکه امپراتوران روم به نام (اوری) Aurrei مساوی بوده است . علاوه بر اینها سکه هایی طلایی از آن زمان به دست آمده از حیث وزن با هم تفاوت دارند . درهم نقره را تقریباً همیشه به یک وزن ضرب می کرده اند . سنگینی این درهمها بین ۶۵/۳ تا ۹۴/۳ گرم است . سکه های کوچک نقره هم ضرب می کرده اند از اینقدر دیوبول diobole (معادل نیم درهم) و اوبول یا دانگ معادل درهم و همیوبول معادل درهم . سکه های مسی هم در آن زمان ضرب می شده کوچکترین پولی که اسم آن از زمان ساسانیان به ما رسیده است . پیشیز است .

نوشته های روی سکه ها

نوشته های روی سکه های ساسانی به خط پهلوی ساسانی (فارسی میانه) است . بیشتر درباره ی سکه ها بدانیدو در بعضی نوشته های رمزی مورد استفاده قرار گرفته است . بر روی سکه هموراه نام و لقب پادشاه ضرب می گردید . اما بعد از پادشاهی بهرام چهارم نوشته های پشت سکه تغییر کرده و محل ضرب سکه و به دست دادن سال پادشاهی است . البته سکه هایی مع در موارد خاص ضرب می شدند نوشته های ویژه ای داشتند . نوع نوشته ها تا روزگار بهرام گور (پنجم) یکسان است . « مزدا پرست ، خدایگان ، شاهنشاه ایران که از نسل یزدان است » از پادشاهی هرمز یکم تا پادشاهی شاهپور سوم گهگاه عبارت «وانیران» نیز وارد آن عبارات می شود . پشت سکه عموماً شکل آتشدانی است که در وسط دو نفر قرار گرفته است . پشت سکه های شاهان معلی فارسی در زمان سلوکی ها و اوایل پارتها نیز شکل آتشدانی بوده است . در روی سکه های ساسانی ، نام شهرهایی که سکه در آنجا زده شده با علامت اقتصادی مشخص گردیده است . مثلاً « ست » علامت شهر استخر ـ رام : علامت شهر رامهرمز ـ دا : بیشتر درباره ی سکه ها بدانید داراب گرد و غیره . سکه های ساسانی در زمان خسرو اول به حد اعلای بزرگی رسیده بود .

سکه خانه ها

از همان آغاز حکومت ساسانی ، حکومت مرکزی در کار سکه زنی نظارت بیشتر درباره ی سکه ها بدانید دقیقی می کرده است . در آنجا حکومت ساسانی سه سکه خانه بیشتر نبوده است بیشتر درباره ی سکه ها بدانید بیشتر درباره ی سکه ها بدانید ولی در زمان شاپور دوم و با سفرهای جنگی او سکه خانه های جنگ نیز بوجود آمدند . که یکی از آنها در افغانستان کنونی بود . ساسانیان هنگامی که به قدرت رسیدند همه سکه های نواحی نیمه مستقل را که از دوره اشکانی مانده بود از گردش خارج کردند . اما با فتح موقتی سرزمین کوشان در زمان شاهپور دوم و جانشینان او ناگزیر شدند که با پول بیگانه خود را سازش دهند و آن را بپذیرند .

سکه های اردشیر اول : « نوع اول : اردشیر از روبرو تصویر شده ، اطراف کلاه او « مروارید » دوزی است و هلال و ستاره ای بر آن دیده می شود . نوع دوم : نیمرخ راست اردشیر با کلاه معروف اشکانی تصویر شده است . در انتهای کلاه دو ردیف مروارید دوزی دیده می شود . که فاصله میان آن دو ردیف نیز مروارید دوزی است ، موی سر در زیر پوشش کلاه که آن نیز مروارید دوزی است پنهان شده است بیشتر درباره ی سکه ها بدانید ؛ از کلاه نواری بنام « نوار اشهره وند » آویخته است ، گرد تصویر چنبری نقطه چین ضرب شده است » .

شاهپور اول : « تصویر نیم رخ شاپور با افسر شهریاری کنگره دار که گوئی بر بالای آن بیشتر درباره ی سکه ها بدانید نصب شده است . از گوی و انتهای افسر شهریاری رو به بالا دیده می شود » بیشتر درباره ی سکه ها بدانید پشت سکه : « آتشگاه که پایه آن ستونی است بلند ، بر پایه ، آتشدان نهاده شده است . مجموعه آتشگاه از چند قطعه راست گوشه تشکیل شده است در دو سوی آتشگاه دو تصویر با افسر کنگره دارد دیده می شود که از کمرشان شمشیری آویخته است و نیزه ای بدست دارند » .

خصوصیات کلی سکه های ساسانی

مسکوکات ساسانیان از طلا ، نقره ، مس و برنج است . سکه های طلای ساسانی در زمان شاپور اول و دوم موافقتی با سکه های طلای رومی داشتند . ولی بعدها وزن سکه های طلا مختلف شد . سکه های نقره ساسانی همان درخم است ، ولی از تحقیقات محققین چنین ب می آید که در آن زمان درخم استعمال نمی شد . سکه نقره را زوز یا زوزون می گفتند یا کرشه هم گفته می شد بیشتر درباره ی سکه ها بدانید . سکه نقره نزدیک به یک متقال وزن داشت . به احتمال فراوان پول مسی را معا می گفتند (معا یک لغت سامی است ) . بعضی از سکه های ساسانی دارای خط آرامی است . ولی اکثریت با خط و زبان پهلوی ساسانی نوشته می شدند . لوکونین عقیده دارد که ساسانیان سکه های خود را بر روی سه فلز طلا ، نقره و برنز ضرب می کردند . یکی از ویژگیهای سکه های ساسانی تصویرهای یکسان بر رویه و پشت سکه ها بود که در آنها تصویر نیم تنه شاهنشاه در سمت راست نقش می شد . گاه در سکه های ساسانی نقش شاه و جانشین او یا تصویر سه گانه شاهنشاه بانوی بانوان و جانشین شاه نقش می گیرد . باید دانست که سکه های پهلوی ساسانی برای فهم تاریخ ساسانیان دارای اهمیت زیادی است . بزرگترین مجموعه سکه های ساسانی در موزه بریتانیاست بیشتر درباره ی سکه ها بدانید . چون تاج هر یک از شاهان ساسانی شکل خاصی است . می توان سکه های آنها را تشخیص داد . مثل : اردشیر که ابتدا مروارید نشان بود ولی شکل آن تغییر کرده و به صورت گویی که شاید علامت کره زمین یا خورشید باشد درآمد . تاج شاهپور اول کنگره دار بود و شباهت به تاجهای سلاطین هخامنشی داشته است ، و نیز بر روی آن گویی نصب شده و مرصح به جواهر بوده است . تاج شاهپور دوم نیز کنگره بیشتر درباره ی سکه ها بدانید دار بوده که گویی منسوجی بر فراز آن است ، و از اطراف دارای نوارهای مواج است . شکل این تاج از شاپور اول تقلید شده و تفاوتی که با آن دارد از حیث قوسهای کوچکی است که بر فراز لبه تحتانی تاج دیده می شود . لازم به ذکر است زمانی که ایرانیان در زمان شاهپور دوم و جانشینانش بر سرزمین کوشان غلبه کردند ، لقب « گوشانشاهان » یا « شاه بزرگ » کوشانیان داشتند . این موارد از سکه هایی که در زمان شاهپور دوم بدست آمده است ، مشخص می شود .