باستانی در بعضی مناطق ایران به چشم میخورند که نشانه های خوبی برای زندگی در زمان باستان می باشند. لطفا این حوض ها را تخریب نکنید و به مواردی که در مورد این حوض هامی باشد توجه کنید:

این حوض ها اغلب در دفینه_گذاری کاربرد دارند و بیشتر در ارتفاعات دیده می شوند

توجه کنید اگر آب چشمه بعد از طی دو یا سه متر اگر به این حوض ها بریزد، حتما باید حوض جنس ساروجی داشته باشد

تابش خورشید به این حوض ها باید از طلوع تا غروب باشد

این حوض ها سایبان یا صخره و کوهی به عنوان سایبان نباید داشته باشند

ساختار کلی دیواره حوض باید ساروج باشد

در کنار حوض ها باید دره یا پرتگاهی وجود داشته باشد

کاوش‌هاى باستان‌شناسى، نمونه‌هاى بسیارى از وجود حوض و کاربردی‌های متنوع آن در معماری ایرانی را نشان می‌دهد؛ برای مثال

حضور حوض در خانه‌هاى یافت شده در تپه یحیى در کرمان، متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد، در این شمار است.این نمونه ها شکوه

باغ های ایرانی از گذشته تا امروز را نشان می دهد.

حوض‌ در معماری ایرانی، کاربری‌های متنوعی همچون پادیاب در مهرابه‌ها، مخزن آب آشامیدنی و یا شستشو، جایگاه غسل و وضو،

نگهدارى و تقسیم آب در باغ‌ها برای آبیاری، سامانه سرمایش در تابستان، سامانه رطوبت‌ساز در مناطق گرم و خشک، و نقش تزئینی،

داشته‌ است.

آبگیرى حوض‌ها، دستی و گاه طبیعى بوده و از منابع آبی که نزد مردم ستوده بودند همچون آب قنات، رود، نهر، مادی‌،چاه و باران آبگیری

می‌‌شدند. شهر فسا یا پسا در ۱۴۵ کیلومتری جنوب شیراز، که یکی از شهرهای آباد دوره هخامنشیان به شمار می‌رفته است از آب

قناتی سیراب می‌شد که در دوره‌های بعد به قنات حوض ماهی نامزد شد، و یکی از عناصر مهم و هسته اولیه شهر فسا را تشکیل

می‌داده است.حوض در معماری اصیل ایرانی برای قرن‌ها بخشی جدانشدنی از خانه بود که به خاطر اهمیتش معمولا در میان حیاط خانه

و به اشکال مختلف هندسی همچون گرد، چهارگوش، چندگوش، چلیپایی، ستاره‌‌ای و … ساخته می شود.

دفینه های حوض ها هم بی ربط به نوع معماری آن نبوده و معمولا از گوشه ها و مرکزیت حوض برای پنهان سازی دفینه استفاده می شد.

در اکثر موارد دفینه های حوض ها در مرکز حوض ساروجی در عمق ۳ متری قرار دارد جز اینکه در حوض هایی که معماری چند ظلعی

داشته باشد که در عمق ۳ متری گوشه ها قرار می گرفت