گورستان های قدیمی ایران
گورستان‌های سفیدچاه بهشهر، باغلق جرگلان، جن‌های روستای تیس، دارالسلام شیراز، هفتاد ملا میرجاوه و همچنین قبرستان تاریخی پیرازمیان و قبرستان‌هایی با شیرهای سنگی پرداخته‌ایم.
گورستان باغلق
باغلق روستایی ترکمن‌نشین در منطقه جرگلان استان خراسان شمالی است. گورستان روستای باغلق از گورستان‌های قدیمی خراسان است و شکل آن متفاوت از آرامگاه‌های متداول در ایران است.
گورستان باغلق دور از روستا و بر فراز یک تپه ساخته شده است. گورستان های قدیمی ایران در این گورستان مشخصات فرد دفن‌شده بر روی ستون‌های چوبی عمودی ثبت شده است.
گورستان های قدیمی ایران
گورستان سفید چاه
قبرستان تاریخی سفید چاه، یا آن‌طور که به تبری گفته گورستان های قدیمی ایران می‌شود “اسپه چاه” را مربوط به دوره تیموریان می‌دانند. این گورستان در شهرستان بهشهر استان مازندران واقع است.
به گفته ساکنان محلی، در روستای سفیدچاه سنگ قبر مردگان بر اساس شغل آنها حکاکی و ساخته می‌شد. اما مدتی است که این سنت متوقف شده گورستان های قدیمی ایران و درگذشتگان با سنگهای امروزی دفن می‌شوند.
قبرستان تیس یا جن‌ها
گفته می‌شود که قبرستان تیس که به قبرستان جن‌ها نیز معروف است،گورستان های قدیمی ایران قدمتی بیش از ۲ هزار سال دارد. این گورستان در شهرستان چابهار، در نزدیکی روستای تیس، در جنوب قلعه پرتغالی‌ها واقع شده است.
بیشتر اطلاعات در مورد قبرستان تیس و حتی قدمت آن با حدس و گمان و افسانه همراه است. حفر قبرها در کنار هم بر روی سطح صخره‌ای این باور را رواج داده که قبرستان متعلق به جن‌ها است. با این حال گفته می‌شود ممکن است تلاش برای مراقبت از اجساد مردگان در برابر تعرض حیوانات دلیل این نوع ساخت گورستان بوده باشد.
قبرستان دارالسلام شیراز
گورستان دارالسلام شیراز یکی از قدیمی‌ترین قبرستان‌های ایران به شمار می‌رود. گورستان های قدیمی ایران در آن قبرهایی از قرن اول و دوم هجری دیده می‌شود. با این حال برخی محققان می‌گویند که قدمت تاسیس این قبرستان به قبل از اسلام می‌رسد. دارالسلام در بخش مرکزی شهر شیراز واقع شده است.
قبرهای قدیمی با خط‌های رقاع، کوفی، بنایی، ثلث، نسخ و نستعلیق کنده‌کاری شده‌اند و تصاویری از قیچی، شانه، آینه و ابزار شغل‌های مردگان بر سنگ قبرها خودنمایی می‌کنند. قبر افراد سرشناس مربوط به دوره زندیه تا قاجاریه در این آرامگاه دیده می‌شوند. با این حال، این قبرستان در معرض تخریب قرار گرفته و صدمه بسیاری دیده است.
قبرستان هفتاد ملا یا “موبدان زرتشتی”
قبرستان “هفتاد ملا” در شهرستان میرجاوه استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. گورستان های قدیمی ایران این قبرستان با مساحتی بیش از ۵۰۰ متر مربع در سینه کوه ساخته شده است.
به نظر می‌رسد که شکل قبرها از مقبره کوروش الهام گرفته شده باشد. گفته می‌شود که قبرستان هفتادملا بیش از ۷۰۰ سال قدمت دارد. با این حال برخی مدعی‌اند که اولین قبرها مربوط به موبدان زرتشتی بوده که پس از حمله اعراب به ایران به این منطقه پناه آورده بودند.
قبرستان و منطقه تاریخی شهر یری
منطقه باستانی “شهریری” در نزدیکی روستای پیرازمیان در استان اردبیل واقع است. قدمت قلعه و معبد این منطقه به ۱۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و “قوشا تپه” به هزاره هفتم پیش از میلاد می‌رسد.
در نزدیکی این منطقه مجسمه‌های سنگی با نقش‌های انسان‌هایی که دهان ندارند، گورستان های قدیمی ایران وجود دارد. ده‌ها مورد از این آثار موجودند که اندازه آنها بین ۴۰ تا ۳۶۰ سانتیمتر متفاوت است. قدمت گورهای این منطقه به هزار تا دو هزار سال قبل از میلاد بر می‌گردد. بخش عمده‌ای از این منطقه تاریخی بر اثر بی‌توجهی تخریب شده است.
قبرستان‌های مزین به شیرهای سنگی
یکی از رسوم عشایر بختیاری در خوزستان و چهارمحال بختیاری قرار دادن شیر سنگی یا به زبان محلی “برد شیر” بر قبر چهره‌های سرشناس ایل است. شیر گورستان های قدیمی ایران در میان بختیاری‌ها نماد شجاعت است. نماد شیر علاوه بر این تندیس‌ها، در قالی و گلیم و گبه‌هایی که بختیاری‌ها می‌بافند نیز دیده می‌شود.
با وجود اینکه این مجسمه‌های سنگی در قبرستان‌های قدیمی بختیاری دیده می‌شوند اما بی‌توجهی به آنها موجب شده که بسیاری از آنها به سرقت بروند یا در معرض نابودی قرار بگیرند.
قبرستان خالد نبی
مجموعه گورستان و زیارتگاه خالد نبی در منطقه‌ای کوهستانی و بر فراز قله کوه “گوگجه داغ” در استان گلستان واقع شده است. سنگ مزارهای استوانه‌ای بلند، گورستان های قدیمی ایران مستقیم و عمودی ساخته شده‌اند، احتمالا مخصوص گور مردان بوده‌اند.
ارتفاع واقعی این استوانه‌های سنگی از حداقل یک متر تا حداکثر پنج متر و ارتفاع آنها از سطح زمین از حداقل ۶۰ سانتیمتر تا حداکثر ۴ متر است.
