۴۰۰ اثر تاریخی شهرستان ساوه
۴۰۰ اثر تاریخی شهرستان ساوه
شهرستان ۱۰ هزار ساله ساوه با دارا بودن ۴۰۰ اثر تاریخی ملی ثبت شده از پتانسیل‌های لازم برای توسعه و رونق صنعت گردشگری برخوردار است. توجه به صنعت گردشگری که از مولفه‌های تاثیرگذار بر رونق اقتصادی منطقه است موجب توسعه اجتماعی و اشتغال پایدار می‌شود که تحقق این مهم با برنامه‌ریزی متولیان امر به ویژه در عرصه میراث فرهنگی و گردشگری عملی خواهد شد.
آثار بر جای مانده از دوران پیشین و اشیای تاریخی ساوه، گنجینه‌ای گرانبها و میراثی نفیس از زندگی، آداب و رسوم و سنن گذشتگان و چگونگی شکل گیری تاریخ این خطه است.
۴۰۰ اثر تاریخی شهرستان ساوه
منطقه مرکزی، در آستانه فرا رسیدن سال نو و انجام سفرهای نوروزی و از آنجاکه شهرستان ساوه به لحاظ قرار گرفتن در شاهراه مواصلاتی کشور مسیر تردد روزانه بیش از ۷۰ هزار خودرو بوده و از دیگر سوی از صدها جاذبه گردشگری و اثر تاریخی برخوردار است.
مسجد جامع ساوه از جمله مساجد اولیه ایران است که ساخت و تکمیل آن از قرون اولیه اسلام آغاز و تا دوره قاجار ادامه داشته است و به عنوان مجموعه‌ای ویژگی‌های معماری اسلامی ایران در دوره‌های مختلف مورد توجه پژوهشگران است. تاکنون تاریخ ساخت مسجد جامع ساوه تعیین نشده، اما قدیمی‌ترین اسناد یافت شده، کتیبه‌هایی است که در قرن چهارم نوشته شده‌اند؛ پس این مسجد هزار سال عمر دارد.
مسجد جامع ساوه در طول تاریخ تغییرات زیادی کرده، گنبدخانه مسجد که از قدیمی‌ترین بخش‌های آن است، قرن چهارم و پنجم در ضلع جنوبی بنا شده، مناره مسجد متعلق به قرن ششم است، ایوان غربی در قرن هشتم و بعد از غارتگری‌های مغول ساخته شده و حتی قاجاری‌ها هم دستی بر سر و روی مسجد کشیده‌اند. بنای مسجد جامع در شهر ساوه یکی از آثار ارزشمند و گنجینه‌ای از هنر معماری، نقاشی، کاشی کاری و گچبری است.
خصوصیت این بنای تاریخی مذهبی، آن است که نمودهایی از سه مقطع تاریخی(قبل از اسلام، قرون اولیه اسلامی و دوران صفوی) در آن دیده می‌شود. این مسجد مجلل و باشکوه مشتمل بر یک صحن گنبد در جنوب، دو ایوان، یک مناره، چند شبستان، محراب‌های متعدد قدیمی با خط کوفی و دو محراب از دوره صفوی با خط ثلث است.
از آثار قرن ششم و عصر سلاجقه به شمار می‌رود و محراب آن دارای کتیبه‌های متعدد عمودی و افقی است که سه جانب آن را فراگرفته و به سوره‌های قدر و اخلاص و جمعه گچبری متبرک شده و در ضلع غربی میان شبستان‌های این بنا، ایوان باشکوه و رفیعی قرار دارد و در هر جانب این ایوان حجره‌ای با درگاه تنگ و کوتاه نمودار است. بر فراز مقصوره مسجد گنبدی است به قطر ۱۴ و ارتفاع ۱۶ متر که ساق یا گردنه گنبد ۴ متر ارتفاع دارد و آراسته به کاشی‌های زیباست.
در گوشه شمال شرقی و بیرون از چهار دیواری مسجد جامع ساوه، منارهای رفیع و تماماً از آجر از آثار دوره سلجوقی قرار دارد که قسمت پایین آن ساده و قسمت‌های بالایی آن با نقوش آجری مزین شده است. از شواهد چنین برمی‌آید که مناره مذکور رفیع‌تر از زمان حال خود بوده و قسمتی از آن تخریب یا ریزش کرده، اما آنچه در حال حاضر باقی مانده منارهای است با ۱۴ متر ارتفاع و ۵/۳ متر قطر، مناره مزبور دارای پل‌های است مارپیچ و حدوداً از مدخل راه پله به بالا تزئین به نقوش متنوع و برجسته آجری است.
۴۰۰ اثر تاریخی شهرستان ساوه
*بنای تاریخی چهار سوق
موزه مردم شناسی ساوه در بنای تاریخی چهار سوق ساوه از یادگارهای دوره صفویه است که با تزئین خاصی از آجر، سنگ، کاشی، آهک، گچ و خاک ساخته شده است. گنبد چهار سوق که در ضلع جنوبی مسجد انقلاب این شهر و در خیابان سلمان ساوجی(فلاحت سابق) قرار دارد با دهانه‌ای نزدیک به ۱۵ متر و ارتفاعی به همین اندازه از بیرون دارای پلان ۱۲ ضلعی و از داخل بنا دارای پلان مدور بوده که شامل چهار دالان و هشت حجره است.
این اثر تاریخی در گذشته به عنوان محور اتصال راسته اصلی و مسیر بازار بوده و در دوره‌هایی نیز به عنوان تکیه جهت برگزاری مراسم عزاداری و نیز به عنوان زورخانه جهت انجام ورزش‌های باستانی کاربری داشته است. موزه مردم شناسی ساوه نیز در محل بنای تاریخی چهار سوق در سال ۸۶ افتتاح و بیش از ۱۰۰ قلم اشیای مردم شناسی و باستان شناسی شامل لوازم فلزی، سفال، تابلو، کاشی تزیینی و ماکت اماکن تاریخی در این موزه به نمایش درآمده است.
این موزه همزمان با تعطیلات نوروزی و حضور پر رونق گردشگران، با استقبال چشمگیر مسافران نوروزی مواجه است.
۴۰۰ اثر تاریخی شهرستان ساوه
*مجموعه بازار تاریخی ساوه
بازار ساوه نیز از بازارهای قدیمی است که به دوره شکوفایی دین اسلام و مذهب تشیع علوی در دوران حکومت صفوی مربوط است. این بازار در طی دوران‌های متمادی بافت سنتی خود را حفظ کرده و با گذشت ایام و گرمی داد و ستد فعال بوده و پهنه‌ای گسترده یافته است. این بازار دارای کوچه‌هایی تنگ و در پاره‌ای از اماکن آن معماری سنتی قدیمی داشته که این معماری نشان از اصالت و قدمت دیرینه این بازار دارد.
مجموعه بازار ساوه شامل مسجد ۱۴ معصوم، دالان حاج ملک و تیمچه نبوی زاده با چهار گذر است که در طول ۶۰۰سال، میعادگاه آداب، سنت‌ها، فرهنگ و تاریخ مردم بوده است. این بازار به وسیله میدان انقلاب به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده و بخش جنوبی آن شامل مسجد میدان، بنای چهارسوق و مجموعه حجره‌های اطراف مسجد است و بخش شمالی بازار سرپوشیده ساوه را در بر می‌گیرد که از یک راسته بازار اصلی با ۱۲ گذر یا راسته فرعی تشکیل شده‌است.
بازار تاریخی ساوه به طول ۶۰۰ متر، تحت حفاظت اداره میراث فرهنگی شهرستان ساوه است که در سال ۷۸ به شماره ۲۵۲۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
*روستای تاریخی آوه
منطقه باستانی روستای آوه از توابع بخش مرکزی ساوه این منطقه تاریخی و باستانی در ۲۵ کیلومتری شهر ساوه با بیش ازهفت هزار سال قدمت به عنوان دومین کانون تشیع در تاریخ ایران، نامیده شده است.
وجود تپه باستانی، آب انبار قدیمی، کاروانسرای صفوی و آرامگاه امامزاده عبدالله، قدمت تاریخی این منطقه را نشان می‌دهد. تپه باستانی آوه که نزدیک به ۳۰ متر ارتفاع دارد، بقایای برج یا ساختمانی رفیع است که در دامنه این تپه، خشت و آجرهای فراوانی به چشم می‌خورد.
این تپه، یکی از برج‌های دیده بانی است که سلطان محمد سلجوقی در چهار جانب جلگه آوه ساخته بود. آوه یکی از شهرهای مهم دوره اسلامی و شیعه‌نشین بوده و مشاهدات انجام شده در آخرین فصل کاوش نشان می‌دهد در این منطقه یک شهر۲۲۰ هکتاری با حریم آزاد وجود دارد که تمام شهر مذکور زیر خاک مدفون است
منطقه تاریخی آوه در دوره مغول به دلایل نامشخصی متروک شد و پس از گذشت سال‌ها و بر اثر عوامل جوی به صورت آوار فرو ریخت و زیر خاک رفت. از زمانی که تردد اروپاییان به ایران افزایش یافت (از زمان ناصرالدین شاه به بعد) این محوطه مورد تعرض و تجاوز اشخاص سودجو و حفاران غیرمجاز قرار گرفت.
۴۰۰ اثر تاریخی شهرستان ساوه
*مسجد انقلاب
بنای “مسجد انقلاب(سرخ)” از دیگر آثار کهن ساوه است که در ضلع شمالی میدان انقلاب واقع شده و تزیینات و کتیبه‌های سرخ رنگی در آن وجود دارد. بنای این مسجد مشتمل بر گنبدی ساده و آجری، یک گلدسته، سه رواق و چند ایوان برجای مانده از دوران سلجوقی است.
محراب زیبای مزین به چند کتیبه گچبری شده همراه با نقاشی و پوشش مزین به نقوش رنگین، از جلوه‌های این بناست.
*کاروانسرای باغ شیخ
از آثار با ارزش اوایل قاجار، در شش کیلومتری شرق ساوه، به همراه مجموعه‌ای از آب انبار و حسینیه نیز برای بازدید مسافران و گردشگران نوروزی آماده است.
در چهار گوشه اطراف این کاروانسرای چهار ایوانی، چهار برج دیده بانی ایجاد شده است.
*پل تاریخی سرخه ده
یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی ساوه است که در جنوب این شهرستان در کیلومتر ۱۳ جاده یل آباد به قزقلعه قرار دارد. مصالح به کار رفته در بنای این پل برجای مانده از دوران صفویه، شامل آجر و ساروج است.
پل مذکور دارای هشت چشمه با طاق رومی است و طول آن ۷۰ متر و عرض آن ۴/۵ تا ۵ متر است.
۴۰۰ اثر تاریخی شهرستان ساوه
ساوه همچنین از آثار طبیعی و تاریخی نیز بی‌بهره نیست.
یخچال طبیعی روستای اقداش بخش نوبران در ارتفاعات رشته کوه سلسال، چشمه قیرخ قیزلو درروستای کمالو بخش نوبران، غار ده سید واقع در شمال روستای ده سید بخش مرکزی، غار مسلم آباد واقع در جنوب غربی روستای مسلم آباد بخش نوبران، مرداب لار واقع در ۳ کیلومتری شرق روستای لار، صخره های طبیعی و زیبای دامنه کوه تخت رستم واقع در دامنه کوه روستای نشوه، چشمه های دره ینگه قلعه روستای ینگه قلعه بخش نوبران، چشم انداز بیوران واقع در شمال غربی روستای بیوران بخش نوبران، چشمه امامزاده نوح (ع) واقع در روستای بالقلو بخش نوبران، طبیعت زیبای حاشیه رودخانه زنبر در روستای اردمین و مراغه و سنگک تا چناقچی بخش نوبران، کانال کوه چرخی معروف به چهار صد ستون در دامنه کوه چرخی از روستای ورده، دریاچه دل آب (دیلیو) در روستای ستق از توابع بخش نوبران و طبعیت زیبای روستای سامان بخش نوبران از زیبایی‌های طبیعی این شهرستان است که مسافران نوروزی را به خود می‌خواند.
