بایگانی دسته ی باستان شناسی دفینه

غارهای دست کند:

دوستان این مفاله شما را تا حدی با ساختار و معماری و کاربری غارهای دست کند (ساسانی – اشکانی) آشنا می کند حتما مطالعه بفرمایید…..

غارهای دست کند را می توان از نظر کاربری به چهار دسته تقسیم نمود:

الف: زندگی موقت و دفاعی

ب:زندگی دایم

ج: آیینهای مذهبی و تدفین

د: معدن    (۱)

بررسی غارهای دستکنده منطقه هراز:

ایجاد این دخمه ها در بعضی از قسمتها به بیش از صد متر می رسد و برای کاوش و بررسی آنها بجز استفاده از وسایل کوهنوردی راه دیگری وجود ندارد و دلیل حفرآنها در ارتفاع زیاد بخاطر داشتن دید کافی و نظارت بر اطراف می باشد در واقع این نوع ساختار در جهت مقابله و مواجهه با حملات د شمن بسیار حائز اهمیت است. دهانه غارها بخاطر سرمای بیش از حد منطقه در زمستان عموما در اندازه های کوچکی حفر شده بطوری که در اکثر آنها باید به حالت خمیده وارد شد و در تعداد بسیاری از آنها هنوز جای اتصال درب به چشم می خورد.

ساختمان داخلی این غارها کلا نظم خاصی ندارد، تعدادی با یک دهنه ورودی هستند و تعدادی هم بوسیله راهروها و همچنین ایجاد سوراخی تقریبا یک متر مربع در سقف برای دسترسی به طبقات دوم و سوم ایجاد شده اند . اکثر این کلونیهای دستکند دارای اتاقهایی متعدد همراه با نورگیرها و مکانهای دیده بانی ، سرویس بهداشتی در طبقات بالا(پرتگاه نقش چاه فاضلاب را ایفا می کرد) و آشپزخانه تشکیل شده است .

این دخمه سنگی یکی از شاخص ترین نمونه ها در محور هراز و حتی ایران است، تعدد طبقات با همدیگر در ارتباطند ، تزیین دیواره بعضی از اتاقها از کف تا به ارتفاع ۶۰ سانتیمتر با کاهگل و گل اخری (در دخمه سنگی آب اسک نیز همین مورد وجود دارد)، ایجاد دیوار دفاعی با مصالح سنگ و ساروج و همچنین المانهای کلی که در بالا ذکر گردید تنها بخشی از خصوصیات ویژه کافر کلی روستای پلمون می باشد که بدان اشاره شده است .
کوهی که در آن این دخمه ایجاد گردید (بعلت نوع سنگ ) آنچنان سفت و سخت نیست و به راحتی با کلنگ و دیلم کنده می شوند ، هنوز زخمه کلنگ مردان گذشته بر پیکره آن برجای است.
در داخل اتاقها تاقچه های کوچک و بزرگ (رف RAF) جهت نگهداری و قرار دادن ابزار و  وسایل زندگی و یا شاید هم جنگی در آن به چشم می خورد. در یکی از این اتاقها (طبقه اول) ستونهای سنگی چسبیده به کف و دیواره غار به ارتفاع ۵۰ سانتیمتر و قطر ۲۰ سانتیمتر بصورت سوراخ و گیره ای ایجاده شده است که احتمالا برای بستن حیوانات از آن استفاده می کردند ، نمونه آن در غار میمند کرمان نیز به چشم می خورد و تا به اکنون نیز از آن جهت همین کار استفاده می کنند.
با بررسی میدانی در اطراف غار پلمون چند نمونه سفال قرمز رنگ با شاموت (احتمالا دوره اسلامی) بدست آمد. در فاصله ۸۰۰ متری از دخمه سنگی پلمون ، راه آسفالته ای برای دستری به شهر رینه ایجاد شده است در سکشن این را در چندین نقطه استخوانهای انسانی بدست آمده است با توجه به اظهار نظر اهالی مبنی بر وجود قبرستان در این منطقه ، نیاز به کاوش  علمی می باشد چراکه یکی از المانهای قابل استناد و اعتنا در علم باستانشناسی یافتن قبرستان ساکنین و نوع تدفین و احیانا وجود اشیاء در آن به هرچه نزدیکتر شدن به علت چیستی ساختار غارها کمک شایانی خواهد نمود.
غار های دستکند (کافرکلی ) روستای آب اسک: این دخمه ها در شمال جاده هراز و در مجاورت رودخانه هراز و در شرق روستای آب اسک ، به فاصله ۹۰ کیلومتری آمل در دل کوهی بلند کنده شده است. رودخانه هراز در پای کوه قرار دارد ، با توجه به توپوگرافی منطقه به احتمال فراوان در زمان زیست مردمان دخمه، آب رودخانه بالاتر از سطحی بوده که در حال حاضر در جریان است. دخمه های سنگی به فاصله چند متری از دامنه کوه کنده شد. در بعضی از قسمتها نیم متر تا پرتگاه بیشتر فاصله ندارد. غار های دستکند (کافرکلی) اسک از نظر تعداد کمتر از غار های دستکند پلمون می باشد فقط یکی از این دخمه ها دو طبقه می باشد و راه ورودی آن از دیواره شرقی طبقه اول با کندن چند جای پا به درون آن می توانستند نفوذ کنند این در حالی می باشد که را ه ورود به طبقات بالا در دیگر دخمه های مسیر هراز اکثرا از طریق سوراخی در سقف میسر می باشد .
بعضی از آنها دارای سکوهایی به ارتفاع ۶۰ سانتیمتر و به طولهای متفاوت هستند. ورودیها  به اشکال قوسی و طاق مانند همچنین برخی از آنها دارای نورگیر می باشند می توان اینگونه تصور نمود که کافرکلی های اسک قدیمی تر از کافرکلی پلمون  می باشد چون این دخمه ها بسیار ساده و ابتدایی درست شده اند و کمتر ساختار دخمه های پلمون در آن مشاهده می شود.
بار بررسی غار دستکتد آب اسک تنها یک غار در دو طبقه بسیار زیبا ساخته شده است  شامل یک اتاق روباز با یک طاقچه در جهت شرقی، طبقه دوم با یک سکو ، ورودی قوسی شکل ، اتاقی به ابعاد یک متر در دو متر، در جهت شرق این اتاق دالانی به طول یک با  ارتفاع یک که یک شخص بصورت خمیده می تواند وارد فضایی وارد گردد که در واقع شامل یک سرویس بهداشتی به همراه یک (احتمالا) حمام با سکویی به ارتفاع نیم متر و به طول یک مترو نیم ایجاد شده است.
لازم به ذکر است در حال حاضر بخشهایی از غار های دستکند روستای آب اسک توسط روستاییان بومی دامدار تبدیل به آخور و محل نگهداری علوفه و دام شده است و یا اینکه این دخمه ها در ابتدا با همین نوع کاربری ایجاد شده باشند. لازم به توضیح اینکه تنها ما فقط در دخمه های روستای فوق الذکر کاربرد دوگانه آن را به این صورت وسیع مشاهد می کنیم .
در بررسی و تحقیق از غار های دستکند دارسون در فاصله ۳ کیلومتری شهر رینه و  دخمه سنگی روستای پنجاب تقریبا ساختار و المانهای مشابه ای با دخمه های پلمون و روستای آب اسک را در خود دارا می باشند. در این راستا دخمه دره آینه ممنون در مسیر جاده هراز و روبروی روستای نیاک، تنها  در دو طبقه و در نوع خود منحصر بفرد نیز مورد بررسی قار گرفته است ، تنها دخمه سنگی تخته پل مابین دخمه پلمون و دره آینه ممنون ، با ساختار خطی و افقی (بدون قرار گرفتن طبقات روی یکدیگر)به علت صعب العبور بودن هیچگونه بررسی روی آن صورت نپذیرفته است و در هیچ منابع کتبی دال بر حضور در آن و کنکاش علمی ثبت و ضبط نگردیده است.
منبع: ۱٫ (جوانشاد،۱۳۷۹ )  بررسی غار های دستکند (کافر کلی ) محور هراز شهرستان آمل با مطالعه موردی کافر کلی های روستای آب اسک و پلمون (نویسندگان: جمشید محمدی ، مجتبی صفری ، علی ماهفروزی)

نکته ای ساده اما مهم در شناسایی علایم:

دوستان به یاد داشته باشید بعضی از علایم هستند که زنجیره وار همانطور که در پست پازل علایم عرض کردم به هم متصلند که برای حل این پازل باید تکه دیگر را جستجو نمود حالا دوستان حفار عزیز گاه بدنبال علایم بعدی هستند که آنرا نمی یابند و نا امید می شوند.اگر منطقه مورد کاوش بکر باشد و یا علایم بعدی توسط افراد بی تجربه در اینکار تخریب نشده باشد ممکن است نشانه دوم شما طی سالیان دراز به وسیله عوامل طبیعی در زیر خاک پنهان شده باشند و یا اگر مورد شما به طور مثال کاسه باشد درون آن از خاک پر شده باشد پس در اینجا باید بسیار دقت کرد و به تمامی نکات ریز توجه نمود .اگر موفق به یافتن نشانه دوم نشدید حتما باید از دستگاه های ردیاب و یا نقطه زن استفاده کنید.

کاسه ها و جوغنها:

یکی از بیشترین علایمی که در ایران عزیز وجود داره سنگ کاسه و جوغنها هستند کاسه ها به طور معمول نشانه قبر هستند اما بعضی مواقع تفسیر دیگری نیز دارند برای یافتن مقبره باید بسته به نوع منطقه  شکل قرارگیری کاسه ها و نشانه های کنار آنها و جهت های جغرافیایی دقت نمود هر چه کاسه خوش تراشتر و عمیق تر باشه به همان اندازه بزرگی و ثروت فرد متوفی رو می رسونه معمولا فاصله کاسه تا قبر از ۱۰ متر تجاوز نمی کنه اما درمواقعی  استثناهایی نیز وجود داره

در کل کاسه ها و جوغنها اینگونه تقسیم می شوند

از نظر عمق و اندازه=

کاسه و یا جوغنها  از لحاظ اندازه به سه گروه کوچک متوسط و بزرگ تقسیم می شوند

کاسه و یا جوغنها از لحاظ عمق هم بصورت عمیق و هم بصورت کم عمق یافت می شوند

کاسه ها و یا جوغنها از لحاظ وضعیت=

۱٫آنهایی که در سقف غارها و یا اتاقها یافت می شوند

۲٫آنهایی که نشانه قبر هستند و در نزدیکی قبری قرار دارند

۳٫آنهایی که در کنار و همراه سایر علامتها استفاده می شود

۴٫آنهایی که دفینه در داخل و یا زیر آنها قرار دارد

نکته مهم: دوستان کاسه به سنگی گفته می شود که فقط یک سر آن سوراخ باشد و از درونش زمین زیر آن معلوم نباشه اما جوغن به سنگی گفته میشه که دارای دو سوراخ از سر تا ته آن باشه و از ته آن زمین معلوم باشه.

دفینه معنوی:

صلوات جهت یک سال گناه: از حضرت صادق (ع) منقول است هرکه در روز جمعه بعد از نماز صبح بگوید: اَللّهُمَّ اجعَل صَلَواتِکَ وَ صَلَواتِ مَلائِکَتِکَ وَ حَمَلَۀِ عَرشِکَ وَ جَمیعِ خَلقِکَ وَ سَمائِکَ وَ اَرضِکَ وَ اَنبِیائِکَ وَ رُسُلِکَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ. تا یک سال هیچ گناهی بر او نوشته نشود. ( بحارالانوار ج ۸۹ ، ص ۳۵۴ )
صلوات جهت پاک شدن از تمام گناهان: ابن بابویه از ابوحمزه روایت کرده است که از امام جعفر صادق (ع) پرسیدم که چگونه صلوات فرستم بر محمد و آل محمد ؟ فرمود که می گویید: صَلَواتُ اللهِ وَ صَلَواتُ مَلائِکَتِهِ وَ أنبیائِهِ وَ رُسُلِهِ وَ جَمیعِ خَلقِهِ علی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ السَّلامُ عَلَیهِ وَ عَلَیهِم وَ رَحمَۀُ اللهِ وَ بَرَکَاتُهُ. عرض کردم چه خواهد بود ثواب آن ؟ فرمودند: به خدا قسم از گناهان بیرون می آید ، مانند روزی که از مادر متولّد شده است.

تندیس خرس:

این علامت باید کاملا مشابه عکس باشد و به خوبی قابل تشخیص باشد حتی اگر از دیدهای مختلف هم رویت شد به راحتی قابل تشخیص باشد که تندیس خرس است اگر در این صورت بود باید در روبروی دید خرس یک غار مسدود شده یا باز باشد در غیر اینصورت باید تل خاکی کوچک باشد . اگر در کنار خرس جوغن هم بود روی تل یا داخل غار یک قبر معتبر یا یک دیگ اموال قیمتی وجود دارد .

دفینه های کرمان:

دمندان
شهری است در ولایت کرمان.
ابن فقیه گوید که در آنجا، معدن طلا و نقره و آهن و مس و توتیا باشد و آن، در کوهی است بلند که نام آن کوه و در آن کوه، غاری است عظیم و صدایی چون صدای جریان آب از آن غار شنیده شود و مانند دود چیزی از آنجا بلند شود و برکه « نشادر » کناره آن غار، دوده بندد، و چون آن دوده بسیار شود و جسمیت به هم رساند، مردم به آنجا رفته، آن دوده را بکنند ومشهور و معروف است، همین دوده است که از آن غار، حاصل شود و کسان پادشاه، خمس او را از مردم بازیافت دارند.